100 jaar vrij onderwijs in Vlimmeren. 1906-2006 - Vlimmeren in een notendop

Onderstaande tekst werd met toelating van de auteur Jan Oostvogels letterlijk overgenomen uit boek "Vlimmeren in een notendop" dat verscheen in 2015.

Op deze manier wensen we dat iedereen de geschiedenis van ons dorp en onze school blijft herinneren.

Vlimmeren in een notendop

Dit boek is nog steeds verkrijgbaar bij Jan Oostvogels

100 jaar vrij onderwijs in Vlimmeren. 1906-2006.

Academische zitting 100 jaar vrij onderwijs in Vlimmeren op vrijdag 22 september 2006. Korte historische toelichting door Jan Oostvogels.

Toen August Aerts, voorzitter van het schoolbestuur mij in de herfst van 2005 vroeg om een historische schets te maken van 100 jaar vrij onderwijs in Vlimmeren dan heb ik dit zeer graag aanvaard. Als geboren Vlimmerenaar zat ik kort na de Tweede Wereldoorlog drie jaar in de kleuterklas bij de zusters annonciaden en in de jaren zeventig deden mijn vier kinderen hetzelfde, al waren de zusters toen reeds lang in de minderheid. Met een grote aangeboren heemkundige interesse bewaarde ik alles. Zelfs een breiplankje waarmee ik in de kleuterschool een sjaal breide, staat nu in het heemkundig museum Tempelhof in Beerse. De nota die meldt dat de kostprijs van de melk op school in 1976 verhoogd werd, betekende toen al een aanslag op de portemonnee van deze toen nog jonge huisvader, en ook die heb ik bewaard in mijn omvangrijk archief.
Gelukkig maar, want bij mijn eerste bezoek aan het schoolarchief moest ik vaststellen dat uit de voor- en naoorlogse periode alleen de wettelijke inschrijvingslijsten van alle Vlimmerse kinderen bewaard zijn gebleven. Een personeelsregister van de zusters vanaf de jaren 1920, samen met een boek met de in inkt geschreven inkomende en uitgaande brieven, zorgden gelukkig voor een minimale bron aan gegevens. Een aantal bezoeken aan het archief van het hoofdklooster in Huldenberg bracht meer klaarheid in het ganse verhaal van honderd jaar vrij onderwijs in Vlimmeren.
Mijn onderzoek naar het ontstaan en het leven op deze school in de Hoogstraat bracht mij in contact met tientallen getuigen die mij in staat stelden om een verhaal van 60 blz. te schrijven, een maximum voor de heemkundige kring De Vlierbes die dit verhaal ging publiceren. Het verhaal van een honderdjarige school is echter zelfs niet op 300 blz. samen te vatten.
Als heemkundige komt het eropaan om in een historiek van honderd jaar steeds te kijken door de bril van de tijd die je beschrijft.

100jaar vrij onderwijs in Vlimmeren 001Onze ouders en grootouders omstreeks 1929 in de Vlimmerse bewaarschool, de geboortejaren 1924 tot 1927.
Eerste rij: Augusta Vermanden, Emma Van der Schoot, Louisa Fransen, Maria Denies, Irene Oostvogels, Maria Smans en Jeanne Smans.
Tweede rij: Augusta Geerts, Pauline Hermans, Paula Bollansée, Elisa Denies, Louisa De Prins, Josefa Geentjens, Mathilda Van de Mierop, Mathilda Van den tangenbergh, Germaine Snels, Augusta Jochums, Maria De Prins en Jeanne Dresselaers.
Derde rij: Alfons Jochums, Jos Van den Langenbergh, Henri Swinnen, Leon De Houwer, Anna Verstricht, Lena Bosch, Leonie Oostvogels, Lena Van der Schoot, Yvonne Van Tendeloo, Alfons Geysen, Jos Janssen, Adriaan Van Tendeloo.
Vierde rij: Louis Smans, Louis Van den Brande, Jos Leys, Emiel Bosch, Margaretha Bosch, Leon Smans, Emiel Adriaenssens, Karel Bauweraerts en Louis Grielens.
Vijfde rij: Louis Driesen, Frans Van den Brande, Jos Smans, Marcel Adriaenssens, Louis Bollansée en Victor Geysen.

Honderd jaar geleden moet Vlimmeren een wat troosteloos klein Kempisch dorpje geweest zijn, waar op dat ogenblik uitsluitend de Sint-Sebastiaansgilde sinds 1688 voor enig vermaak zorgde, want er was nog geen enkele andere vereniging actief.
Met amper 500 inwoners kon het gemeentebestuur onmogelijk de noodzakelijke middelen verzamelen om hoogdringend iets te doen aan dat éne klaslokaal met slechts één onderwijzer voor tachtig kleuters en schoolkinderen van vijf tot veertien jaar, jongens en meisjes op één hoopje, zeg maar.
De pasbenoemde 47-jarige pastoor Van Menxel kwam Vlimmeren te hulp en drukte zijn stempel op het openbloeien en de ontwikkeling van zijn Sint-Quirinusparochie Vlimmeren. Na de eerste schoolstrijd in 1879 hadden de pastoors in Vlaanderen hun les geleerd en met alle middelen werd getracht de katholieke vrije scholen te promoten en te stimuleren. De diverse congregaties van zusterorden kwamen als geroepen en reikten honderd jaar geleden de oplossing aan voor het nijpende scholenprobleem. Tientallen vrije katholieke scholen in gans de Kempen werden opgericht, honderden zusters kwamen te hulp en namen hun verantwoordelijkheid tot in de kleinste parochies.
Vlimmeren mag de zusters annonciaden van Huldenberg dankbaar zijn, want zij hebben het grootste Vlimmers probleem in 1906 helpen oplossen.
Gravin Le Grelle uit Antwerpen stelde de financiële middelen ter beschikking om in de Hoogstraat, dicht bij de kerk een stuk grond te kopen van smid Vosters. Hierop werden een klooster en een school gebouwd en vier zusters annonciaden begonnen met een ongeziene gedrevenheid, als was het een opdracht tot missionering, bezield, gesteund en gedragen door de kleine Vlimmerse gemeenschap aan een nieuwe school.
Dit alles liep echter niet van een leien dakje, want tijdens de eerste veertig jaren moesten ze zelfs twee wereldoorlogen overleven. Bedenk daarbij dat wij hier de voorbije zeventig jaar geen oorlog meer hebben gekend.

De invloed van de dorpspastoor op het schoolgebeuren was uiteraard bijzonder groot. Half de jaren vijftig was het zelfs zo erg dat de pastoor punten begon te geven aan de kinderen die de dagelijkse mis bijwoonden en een klein of een groot kerkboek als beloning gaf. Zuster Theofora bediende een handorgeltje en kon zo de voormalige koster Boeckx vervangen, terwijl de schoolmeisjes de dagelijkse mis kwamen zingen. Wanneer de aanwezigheid van de jonge zangtalenten verslapte, dan kwam de pastoor naar de klas om hierover zijn beklag te doen, tot een boerendochter hem naar het hoofd slingerde: "Als gij bij ons de koeien komt melken om half zeven, dan zal ik komen voorzingen en zal onze vader bij U de mis komen doen."
De invloed van het gemeentebestuur op de werking van deze vrije school was te verwaarlozen. Er waren wel de zeer magere jaarlijkse tussenkomsten in de kosten. Ter illustratie: een naaimachine Singer die in 1938 door de school werd aangekocht voor 2.313 frank, werd door het gemeente-bestuur in schijven van 500 frank tot in 1942 terugbetaald.

De inbreng vanuit het gemeentebestuur had door de jaren heen beter gekund, terwijl de invloed van bepaalde dorpspastoors soms zeker te ver ging.
Zowel de gemeentelijke naaimachine, als het incident met de pastoor illustreren voor een stuk een tijdsgeest die in 2006 ondenkbaar is geworden.
Vijftig jaar lang konden de schoolgebouwen voldoen aan de toenmalige normen, doch vanaf de jaren zestig was de bevolkingsexplosie in Vlimmeren niet meer te stoppen. Karrensporen werden betonwegen, verkavelingen ver van of dichtbij de kerktoren omsloten het dorp en het kleuteren leerlingenaantal steeg zienderogen. Begin jaren zestig zag ook zuster Porto-Carrero de bui van het plaatsgebrek hangen en ze suggereerde de aankoop van een stuk grond op Den Abt om er een wijkschool te bouwen.

100jaar vrij onderwijs in Vlimmeren 002Het zevende en achtste studiejaar in 1954 in de Vlimmerse meisjesschool. Geboortejaren 1940 en 1941 bij Mevr. Julia Verwaest uit Retie.
Eerste rij: Magda Oostvogels, Irena Cornelissen, Maria Oostvogels, Angele Pee-ters, Maria Van Laer, José De Prins, José Kerstens.
Tweede rij: Maria Oostvogels, Magda Van der Schoot, José De Vrij, Maria Kokx, José Cox, Martha Hermans, Maria Smans en Lydia Van der Schoot.

Op zes bladzijden beschreef ik een reeks bouwwerken, afbraken en verbouwingen, te veel om in detail te treden. Met enorm veel inzet en doorzettingsvermogen was het dikwijls achter de feiten aanhollen en inspelen op de noden van dat ogenblik, zoeken naar plaats en ruimte... Samengevat: het tot stand komen van deze school is eigenlijk een successtory die niet zoveel energie zou hebben gekost, indien het stuk grond van smid Vosters in 1905 wat groter was geweest.
53 zusters annonciaden hebben hier het beste van zichzelf gegeven. Zij kregen mettertijd versterking van leken juffrouwen, gevormd in de eigen normaalschool in Wijnegem, waar de Vlimmerse zuster Miet Van der Schoot mede actief was. En ja, naar het voorbeeld van die zusters annonciaden in Vlimmeren, traden veertien Vlimmerse jonge meisjes in het klooster in Huldenberg.

In 1979 werd de poort opengezet voor jongens en meisjes, de gemeentelijke jongensschool werd opgedoekt en de zoektocht naar plaats en ruimte liep bijna uit de hand. De huur van lokalen in de voormalige jongensschool mocht wettelijk niet en dus werd aangeklopt bij het bestuur van het achterliggende Lentekind. Gelukkig maar, want in 1983 huurde men zelfs vier klaslokalen in de schoolkolonie. Bouwen in de hoogte was
de boodschap, maar de ruimte was beperkt. Een mijlpaal in de geschiedenis van de school was beslist 1988, toen directrice Cor Vanherck na vernieuwbouw drie klaslokalen, een eetzaal en een turnzaal in gebruik kon nemen.

Vergeten wij echter niet dat zich tussen de bouwverhalen door een nieuwe tijdsgeest ontwikkelde die een bijzondere alertheid vergde om in die nieuwe tijd na 1980 als schoolgemeenschap te overleven. Sta me toe slechts enkele probleemstellingen aan te halen.
Sinds 1979 kwamen er in de meisjesschool na meer dan zeventig jaar ook jongens over de vloer. Dat was aanpassen.
De grote centrumscholen in Oostmalle, Turnhout en Hoogstraten gingen vissen in een steeds grotere vijver. In Vlimmeren moest men trachten zijn vis in eigen water te houden tot die twaalf jaar oud was.
De perikelen rond de schoolbus eind de jaren 70 versnelde de noodzaak aan een oudercomité. Het is mij nog altijd niet duidelijk waarom een oudercomité in Vlimmeren nu nog zoveel harder moet werken dan in Beerse. Die vriendenkring van ouders deed in Vlimmeren onvoorstelbare inspanningen en met resultaat.
De terugval van het aantal zusterroepingen noopte het schoolbestuur tot inschakeling van leken, zowel in het onderwijs als in de bestuursvormen.
In 1998 was het inderdaad zover: de zustercongregatie van Huldenberg deed volledige overdracht van de schoolgemeenschap Katholieke Basisschool Triangel in handen van een schoolbestuur dat vanaf dan bestond uit mensen van de lokale gemeenschap van Vlimmeren.
De kans tot uitbreiden tegenover de parochiezaal kwam er eindelijk na negentig jaar na het overlijden van Wis Denies in 1992. De aankoop in 2003 van het huis van Frans De Beck en Paula Daemen daar vlak naast, was noodzakelijk om de toekomst en het voortbestaan van de school in het centrum van het dorp niet te hypothekeren.
De tijd van lei en griffel is lang voorbij: rond 2000 komen we stilaan terecht in het digitale tijdperk, waarbij de inschakeling van de schoolcomputers niet onopgemerkt bleef.
Vandaag in 2006 vieren wij honderd jaar vrij onderwijs in Vlimmeren. In mijn betoog heb ik binnen de tijd die mij was toegemeten nog weinig gezegd over het onderwijs zelf en zijn kwaliteit. Directeur Jo Boenders mag zich gelukkig achten dat hij beschikt over een fantastisch schoolteam van leraars en leraressen. Dat moge blijken uit een vijftien blz. tellende 'Rapport Schooldoorlichting', opgesteld einde 2003 door de Inspectie Basisonderwijs. Het is onmogelijk om in detail te treden, doch tot besluit citeer ik enkele zinsneden uit dat rapport: "De school profileert zich als een katholieke dorpsschool, waarbij ze toch ruimte laat voor een instroom van leerlingen met een andere levensbeschouwing. Zowel op het niveau van de klasgroepen als op het niveau van de school zorgt het schoolteam voor een positief stimulerend klimaat en voor een veilige leeromgeving. De school realiseert een zorgbrede werking en heeft hiervoor degelijke en aangepaste werkwijzen ontwikkeld. De school beschikt over heel wat deskundigheid inzake zorgverbreding, en gebruikt deze doelgericht. Het schoolteam getuigt van een grote professionele draagkracht, en is sterk vernieuwingsbereid." Einde citaat.


Geachte zusters, dames en heren, binnen dit kort tijdsbestek heb ik getracht om honderd jaar vrij onderwijs rakelings langs vele zijden even toe te lichten, maar het was onmogelijk om in detail te treden. Zestig blz. historiek van deze school kan je terugvinden in het 28e jaarboek (2006) van de heemkundige kring De Vlierbes.
De tekst over de school in het jaarboek van 2006 kan je in het volgend artikel lezen.

Honderd jaar vrij onderwijs te Vlimmeren 1906 - 2006 - Jaarboek 2006 Heemkundige kring de Vlierbes Beerse-Vlimmeren

Onderstaande tekst werd met toelating van de auteur Jan Oostvogels letterlijk overgenomen uit het jaarboek XXVII 2006 Heemkundige Kring de Vlierbes Beerse-Vlimmeren.

Op deze manier wensen we dat iedereen de geschiedenis van ons dorp en onze school blijft herinneren.

HONDERD JAAR VRIJ ONDERWIJS
TE VLIMMEREN
1906 - 2006

Jan OOSTVOGELS

In 1906 kwamen de zusters annonciaden van Huldenberg naar Vlimmeren.Honderd jaar later is het duidelijk dat deze zustercongregatie nadrukkelijk haar sporen heeft nagelaten in Vlimmeren. Terwijl de zusters annonciaden indertijd zowel kleuter- als lager onderwijs voor hun rekening namen, stellen wij vast dat er in het huidige personeelsbestand van de ‘Katholieke Basisschool Triangel vzw’ geen enkele zuster meer voorkomt, en dit reeds sinds einde 1993. Het was zuster Lucida (Ivonne Smans), die op 1 december 1993 met pensioen ging en als laatste zuster de deur achter zich toetrok.Toevallig was zij de eerste en enige autochtone Vlimmerse zuster die ooit in de Vlimmerse school voor de klas stond.

Hier ging natuurlijk een lange geschiedenis aan vooraf. Wij verwijzen graag naar een aantal bijdragen in de jaarboeken van De Vlierbes die reeds betrekking hadden op de komst en de aanwezigheid van de zusters inVlimmeren. In jaarboek 19921 hadden wij het in grote lijnen over de zusters annonciaden van Huldenberg, die zich vooral als een onderwijzende congregatie zou manifesteren. In de Kempen vormden hun vestigingen in Merksplas, Zondereigen, Geel, Dessel, Voortkapel, Ravels, Mol, Brecht, Oud-Turnhout, enz. een stevige aanwezigheid naast collegiale congregaties zoals de zusters ursulinen in Beerse en de zusters van de Christelijke Scholen van Vorselaar.

In deze bijdrage willen wij het niet hebben over de historiek van Schoolvilla Madonna, thans Lentekind. In jaarboek 1983 van De Vlierbes2 beschreven wij reeds het verhaal van deze instelling, gesticht in 1913, en van 1928 tot 1979 gedurende 51 jaar eveneens begeleid door de zusters annonciaden van Huldenberg. Zonder dat er een samenwerkingsverband bestond tussen de schoolvilla en het vrije basisonderwijs in de Hoogstraat, moet gezegd dat een goede collegiale sfeer heerste tussen beide gemeenschappen van dezelfde zusterorde. Deze toestand werd in stand gehouden mede door de inbreng van de Vlimmerenaar kanunnik Jos Van Aelst, 25 jaar lang directeur van de Katholieke Schoolkoloniën te Antwerpen, waaronder ook de schoolvilla ressorteerde.

Van 1883 tot 1885 bestond er reeds een vrije katholieke school in Vlimmeren3 met Ludovicus Broeckx (1856-1887) als onderwijzer. Hij kreeg de steun van pastoor G. Verbeeck (1873-1905) en de morele stuwkracht van zijn vader Jozef Broeckx, gemeenteraadslid en voorzitter van de kerkfabriek. Deze vrije school was een rechtstreeks gevolg van de schoolstrijd die in 1879 was ontketend door de liberale regering van Frère-Orban (1878-1884). Ook een kleine gemeente als Vlimmeren raakte betrokken bij de schoolstrijd. Wellicht door de wankele gezondheid van L. Broeckx kon hij zijn vrije school in Vlimmeren niet handhaven; hij overleed na een langdurige ziekte op 31-jarige leeftijd in 1887.

Met een bevolkingsaantal van slechts 421 inwoners in 1884 kon het Vlimmerse gemeentebestuur, haast zonder financiële middelen, zich weinig uitspattingen veroorloven. De enige gemeenteonderwijzer J. Verbist moest zelfs inleveren, zijn eigen poetsgerief aankopen, zich verantwoorden voor de gebruikte kolenbrandstof, en schriftelijk ondertekenen niet met pensioen te zullen gaan zolang zijn lichamelijke toestand het toeliet. En toch leverde hij in de gemeenteschool prima onderwijs, want zijn leerlingen wonnen talrijke prijzen in acht achtereenvolgende kantonnale prijskampen. Hij hield het als gemeenteonderwijzer vol tot in zijn 73ste levensjaar, wanneer hij de school verliet in 1894. Het aantal leerlingen in zijn klas was beslist meer dan 65, meer meisjes dan jongens. Het gemeentebestuur hanteerde een register met aanvragen voor gratis onderwijs voor arme kinderen en subsidieerde in 1885 zo 40 kinderen. De gegoede of bemiddelde leerlingen betaalden een schoolgeld van 50 centiemen per leerling per maand.

Na het vertrek van J. Verbist kwam meester Jan Hofkens in 1894 in Vlimmeren.4 Waar voordien Joanna Maria Broeckx op 23-jarige leeftijd als leermeesteres voor het vrouwelijk handwerk werd aangesteld, kreeg J.Hofkens de hulp van Elisabeth Van Dooren. 5 Terwijl deze baker op donderdagnamiddag de meisjes in de klas leerde haken, naaien en breien, trok de meester met de jongens naar de schooltuin, waar hun al de knepen van een groentetuin werden aangeleerd. Dit illustreert hoe moeilijk het moet geweest zijn om in een overvolle gemengde klas met alle kinderleeftijden degelijk onderwijs te geven.

In 1903 telde Vlimmeren precies 500 inwoners, Wechelderzande 600,Beerse 2 671, Gierle 1 241, Rijkevorsel 3 495 en Oostmalle 1 176.6

1 oktober 1906: de start van de zusters annonciaden van Huldenberg

De toestand van een school met slechts één klas in Vlimmeren werd voor gemeente onderwijzer Jan Hofkens onhoudbaar en de bevolking zette het gemeentebestuur onder druk om hieraan te verhelpen. Totaal zonder geldmiddelen in dit kleine dorp ging men noodgedwongen op zoek naar andere hulpbronnen. Gemeentesecretaris August Van Roey sprak over de toestand in Vlimmeren met zijn broer E.H. Jan-Baptist Van Roey, bestuurder van het weeshuis Le Grelle op Zurenborg in Antwerpen.7 Gravin Le Grellewas in 1889 de stichtster van dit weeshuis en weldoenster van talrijke projecten. Zij kreeg het bezoek van de Vlimmerse gemeentesecretaris,vergezeld van de kersverse pastoor Van Menxel. Beiden moeten met veel overredingskracht de belabberde Vlimmerse toestand hebben aangekaart, want zij kregen beiden gehoor: de pastoor ontving een belangrijke som om dringende herstellingswerken aan zijn kerk te laten uitvoeren en de secretaris kon beschikken over een nog belangrijkere som geld om gronden aan te kopen en er een school met klooster op te bouwen.

Met de nodige financiële middelen in handen kon het nu niet snel genoeg gaan. Karel Van Roey, eveneens de broer van de Vlimmerse secretaris,trad op als architect en voorzag in de bouw van drie klaslokalen met een klooster. Smid Jan Vosters verkocht een deel van zijn eigendom aan de Hoogstraat, terwijl Jozef Oerlemans, timmerman in Vlimmeren, als aannemer fungeerde. Met dit aanlokkelijk gebouwencomplex gingen pastoor Van Menxel en E.H. Jan-Baptist Van Roey van het Antwerpse weeshuis naar de zusters annonciaden in Huldenberg. Daar het Antwerpse weeshuis eveneens door de zusters van Huldenberg werd bestuurd, fungeerde E.H Van Roey als de uitgesproken referentie. Moeder Longina, afkomstig uitbuurgemeente Merksplas, willigde het verzoek van de eerwaarde heren in en alles werd in gereedheid gebracht om het eerstvolgende schooljaar per 1 oktober 1906 te kunnen starten.

Het is haast aandoenlijk om het verslag te lezen van de aankomst van dezusters in Vlimmeren.8 Het is de weergave van een tijdgeest, een weerspiegeling van een ongelooflijk enthousiasme waarmee die eerste zusters er in Vlimmeren aan begonnen. Het was als een opdracht tot missionering, bezield, gesteund, gedragen.
‘Op 28 september 1906 kwamen Zuster Jozef, Zr. Itta, Zr. Ivona en Zr. Alida als overste te Vlimmeren aan, vergezeld van de eerwaarde oppermoeder Longina. Eerwaarde Heer Pastoor Van Menxel ontving hen aan de tram. Daarna brachten ze eerst een bezoek aan de kerk, om de zegen over hun zending af te smeken, waarna bezoek aan het klooster en de klassen volgde. Hier vonden ze vlijtig aan ’t werk moeder Virginie en Zr. Pelagie van ’t weeshuis van Zurenborg, en moeder Laetitia van Oud-Turnhout. Er was reeds heel wat in gereedheid gebracht: bedden goed voorzien van deksel, schuiven vol handdoeken, keuken- en tafelgerief. Zelfs een kleine bidplaats was ingericht met altaar en beelden. Bij een smakelijke maaltijd vergaderden allen rond de familietafel. O, wat is ze schoon en vindingrijk die zusterliefde!’

‘Weinige tijd later werd de bidplaats tot kapel ingericht, dankzij de liefdadige medewerking van kloosters uit de buurt en vrienden. De zusters van Herenthout, waar moeder Alida 21 jaar gewerkt had, zonden een wit en een rood misgewaad, een schoon missaal met stoeltje en tabellen. Dessel gaf een purper gewaad. Brecht een schone albe en ampullen. Wijnegem een fraai dekkleed, en wat de zusters van Zurenborg bijbrachten is niet te vertellen, want gravin Legrelle wenste dat zelfs in de kleinste bijzonderheden werd voorzien. Onze vreugde steeg ten top toen na enigen tijd van het bisdom de toelating kwam om het H.Sacrament in onze kapel te bewaren, mits er alle veertien dagen zou worden mis gelezen. De eerwaarde paters Minderbroeders van Turnhout zouden daar voor instaan.Onze zusters der naburige huizen werden uitgenodigd om de eerste H. Mis bij te wonen. Buiten weten der Zusters van Vlimmeren hadden de Zusters van Brecht en Merksplas een muziekmis geleerd. Hoe keek men blij op als ’t harmonium zijn eerste tonen losliet. Eerw. Pater Joannes,gardiaan, droeg het H. Misoffer op en hield een treffend sermoon met de tekst:“Kom spoedig af, want heden moet Ik in uw huis verblijven.”Heilige vreugde vervulde aller harten. Ook was gezorgd voor een feestelijk middagmaal. Zuster Leocadie van Merksplas had hare kunst getoond. Degoede God zij geprezen om dien heerlijken dag!’

Foto1

“Vlimmeren , 30 juli 1917, hoogste klas”, staat op het bordje. Deze meisjes, geboren tussen 1903 en 1907, waren de eerste leerlingen van de zustersschool. In volle oorlogsjaren lijkt dit wel een zondagsfoto. Let op de prachtige kleding, schoenen, kragen, kettinkjes en strikken.
Eerste rij: Zuster Herlinda (Ceuppens), Leontine Van Aelst, Carolina Michielsen,Stephania Van den Langenbergh, Stephania Cornelissen, Theresia Denies, Martha Van Kerckhoven, Martha Smans, Louisa Bellemans, Leonie Wouters, Maria Baelemans, Maria Allaerts, Jeanne Van Roey, Virginie Driesen.
Tweede rij: Maria De Roover, Carolina Van der Schoot, Maria Driesen, Elisa Oostvogels, Joanna Oostvogels, Maria Oostvogels, Theresia Wouters, Antonia Wouters, Maria Michielsen, Leonie Smans, Ludovica Snels, Maria Dufraing.
Derde rij: Maria Van Kerckhoven, Maria Boeckx, Josephine Denies, Antonia Bosch, Angelina Driesen, Philomena Vermonden, Maria Driesen, Amelie Van Dooren, Rosalia Wouters, Delpine Bollansée, Mathilda Van den Born.

De zusters hadden hun start in Vlimmeren niet gemist. Vanaf het begin ontvingen zij 60 kleuters in de bewaarklas, 24 meisjesleerlingen in de middengraad en 12 in de hoge graad, in het totaal 96 kinderen. Het was een droomstart. ‘De zusters deden hun best om het ontkiemde zaadje te doen groeien en bloeien en O.-L.-Heer gaf het wasdom,’ zo lezen wij in het boek der stichtingen.9

In 1915, slechts 9 jaar later en tijdens de oorlogsjaren, zag de aangroei eruit als volgt: 85 kleuters in de bewaarklas, 60 meisjes in de middenklasen 32 leerlingen in de hoogste klas of in het totaal 177 leerlingen.

Bouwen en verbouwen, steeds op zoek naar ruimte

De euforie was groot in 1905 toen men aan de Hoogstraat de nodige gronden kon verwerven voor de bouw van drie klaslokalen en een klooster. De aankoop van bouwgrond van smid Jan Vosters aan de Hoogstraat noemde men ‘zeer wel gelegen, ver van het gerucht en dichtbij de kerk’. Niemand kon echter vermoeden dat het 100 jaar lang een zoektocht zou worden naar ruimte, bouwen en verbouwen, noodgedwongen in de hoogte. Dit was natuurlijk het gevolg van een succesverhaal, van grote aantallen leerlingen die in aanvang niet konden voorzien worden. Vlimmeren was immers de kleine ‘stad worst’ tussen de veel grotere omliggende dorpen. Toen in 1912 de Katholieke Schoolkoloniën van Antwerpen een aanpalend huis en gronden ter grootte van 5 320 m² aankochten, waren de zusters hierdoor geenszins verontrust, voorlopig ging alles goed, en er was tot dan voldoende ruimte beschikbaar. Ook in 1923 konden de schoolkoloniën hun grond uitbreiden aan de achterzijde en werd ook hier volop gebouwd. In 1928 werd de begeleiding van de schoolkoloniën toevertrouwd aan de zusters annonciaden. Zij konden een derde maal hun eigendom vergroten in 1936. De Vlimmerse basisschool kwam hierdoor lichtjes geïsoleerd te zitten en dat zou zijn gevolgen hebben voor de uitbreidingsmogelijkhedenin de komende jaren.

Op 23 januari 1920 besprak de gemeenteraad - op verzoek van de hoofdinspecteur - de vraag van de zusters voor aanneming van de vrije meisjesschool. De raad stelde vast dat er “in deze gemeente sedert verschillige jaren eene vrije meisjesschool bestaat bestuurd door zusters Annonciaden” en dat al

Foto2

Vlimmeren 30 juli 1917, bewaarschool. Zuster Liboria met gevouwen handen heeft haar leerlingen behoorlijk onder controle, want ze volgen allen haar voorbeeld. Let ook hier weer op de prachtige kledij van de kleuters en dekortgeknipte haren van de jongens.
Eerste rij: Rosalia Van der Schoot, Elisa Van Roey, Margaretha Dresselaers, Snels, Catharina Van de Mierop, Maria Allaerts, Maria Dresselaers, Jos Bauweraerts, Frans Jansen, Frans Bellemans, Karel Thijs, N.N.
Tweede rij: Louis Driesen, Karel De Houwer, Alfons Bastiaense, Louis Broeckx, Constant Smans, Jos Van Hooghten, August Driesen, Jaak Van Dooren, Frans Leys, Jos Van der Schoot, Alfons Van den Langenbergh, Alfons De Roover, LouisDe Prins.
Derde rij: Leopold Cijnsmans, Jules Van Calster, Emiel Michielsen, Albert De Roover, Jos Rombouts, Jan Van der Schoot, N.N., N.N., Frans Wouters, Oostvogels, Frans Thijs, Karel Van der Schoot, Victor Maegh.
Vierde rij: Maria Kinschots, Augusta Hendrickx, Jeanne De Prins, Emma Bastiaense, Louisa Smans, Josephina Vermonden, Mit Bollansée, Van derSchoot, Elisa Snels, Mathilda Dresselaers, Maria Faes, Snels, Julia Dresselaers.

de meisjes die vroeger de gemengde gemeenteschool bezochten thans naar de vrije school gingen. De vrije meisjesschool werd aangenomen en een jaarlijkse som van 500 fr. werd toegestaan “om te voorzien in de aankoop van brandstoffen voor de verwarming der klassen en het onderhoud der gebouwen en meubelen, reiniging der klassen enz.”

Hieronder schetsen wij een historiek over de voortdurende uitbreidingen en verbouwingen als gevolg van het toenemende aantal leerlingen.

Van 1906 tot 1936 kon men beschikken over één bewaarklas, twee lagereschoolklassen en het kloostergebouw.
Uit het rapport van de Vlimmerse pastoor E.H. J. Van Menxel10 over deEerste Wereldoorlog aan kardinaal Mercier lezen wij het volgende over Vlimmeren: ”Bij de inval is hier geen schade toegebracht aan kerk, toren, huizen en beplantingen. De kerkelijke voorwerpen van weerde hebben wij zo goed mogelijk in veiligheid gebracht. Gedurende de eerste weken van den oorlog was gansch de bevolking met schrik en angst bevangen. Al wie kon woonde dagelijks de H. Mis bij, iedereen naderde tot de H.H. Sacramenten dank zij den bond van het H. Hart. Wij hebben hier niets geleden van den inval der vijanden. Het bijwonen der diensten gedurende de bezettingsjaren was gelijk voor den oorlog. De openbare zedelijkheid was gelijk voor den oorlog.Het onderwijzend personeel heeft goed zijn plicht gekweten.Het was verboden in de scholen Fransch aan te leeren.” Bij de terugtocht van de Duitsers en de ontruiming meldde pastoor Van Menxel:“Van half october tot half november 1918 hebben wij ongeveer 500 vijandelijke soldaten moeten herbergen. Deze hebben nogal last verkocht en hebben schade toegebracht aan de Schoolcolonie en aan de scholen der zusters (bij deze laatste voor ruim 500 fr.) Geene buitengewone misdaden of voorvallen. Men heeft een tiental boeren verplicht met kar en peerd mee te rijden tot in Duitsland.” Hieruit kunnen wij besluiten dat het schoolleven einde 1918 totaal ontredderd was. Het verklaart wellicht ook waarom er jaren later tussen 1921 en 1923 nog steeds sprake was van twee noodlokalen van 7 x 6 meter die in gebruik waren. Om de overbevolking in de gemeentelijke jongensschool enigszins te matigen, was het toegelaten dat de jongens tot hun 10 jaar bij de zusters school liepen.

In 1925 waren er nog steeds twee klassen voor het basisonderwijs. In 1934 deed inspecteur Emiel Van Hemeldonck een rondvraag naar de overdekte lokalen en speelplaatsen voor de lichamelijke opvoeding. In haar antwoord maakte zuster Virginie (Ad. Schoepen) melding van 262,375 m² open speelplaats en 29,75 m² overdekte speelplaats. In het getal met drie cijfers achter de komma verduidelijkte ze wel degelijk dat dit vrij weinig was, maar dat ze het ook niet kon verhelpen. 1 januari 1936: opening van een derde klas lager onderwijs.

Foto3

Omstreeks 1925 liet pastoor Draulans zich fotograferen met de zusters annonciaden van Huldenberg in de tuin van het klooster. Een goede verstandhouding zal er zeker wel geweest zijn met de zusters Auberta,Séverina, Virginie en Verena.

Foto4

Oorlogskinderen geboren omstreeks 1914-1918 in de meisjesschool teVlimmeren in 1925.
Zittend eerste rij: Amelia Bastiaense, Elisa De Houwer, Maria Oostvogels met bord, Melanie Spruyt en Louisa De Prins.
Staande tweede rij: Elisa Leys, Elisa Oostvogels, Maria Jochums, Maria Van Aelst, Elisa Van der Schoot, Emerance Willemsen, Clara Bosch, Augusta Van der Schoot, Maria Vermonden, Maria Driesen en Antonia Bauweraerts.
Staande derde rij: Julia De Houwer, Catharina Jochems, Maria Bauweraerts, Elisa Smans, Elisa Smans, Elisa De Houwer, Irma Willemsen, Catharina Geerts, Maria Grielens, Maria Bosch.
Vierde rij: Elisa Oostvogels, Elisa Jansen, Elisa Bauweraerts, Germaine Van denBosch en Maria Van Roey.

Foto5

Vanaf 1923 werd de ‘Eucharistische Kruistocht’ naar het voorbeeld en de levenshouding van priester Poppe in de Kempense scholen gepropageerd. Ook in Vlimmeren had deze beweging een tijdlang succes. Pastoor Draulans lietzich in 1928 graag fotograferen met een prachtige groep meisjes.
Eerste rij: Maria Van der Schoot, Maria Vosters, Maria Boogaerts met kaart, Bertha Spruyt, pastoor Draulans, Mathilda Jansen, Elisa Van der Schoot met kaart, Mathilda Van der Schoot.
Tweede rij: Elisa Oostvogels, Maria Bosch, Catharina Jochems, rechts Maria De Houwer, Augusta Van der Schoot en Clara Bosch.
Derde rij: Melanie Spruyt, Maria Oostvogels, Germaine Van den Bosch, Rosa Boeckx, Catharina Van de Mierop, Elisa Smans, Elisa Smans, Catharina Geerts.
Vierde rij: Stefania Snels, Elisa Bauweraerts, Louisa Van der Schoot, Louisa Jansen, Mit Maegh, Louisa Van den Langenbergh, Maria Van Roey, Louisa Oostvogels en Augusta Bosch.

Foto6

Kleuters van de geboortejaren 1924 tot 1927 omstreeks 1929 in de bewaarschool.
Eerste rij: Augusta Vermonden, Emma Van der Schoot, Louisa Fransen, Maria Denies, Irène Oostvogels, Maria Smans en Jeanne Smans.
Tweede rij: Augusta Geerts, Pauline Hermans, Paula Bollansée, Elisa Denies, Louisa De Prins, Josepha Geentjens, Mathilda Van de Mierop. Mathilda Van den Langenbergh, Germaine Snels, Augusta Jochums, Maria De Prins en Jeanne Dresselaers.
Derde rij: Alfons Jochums, Jos Van den Langenbergh, Henri Swinnen, Leon De Houwer, Anna Verstricht, Lena Bosch, Leonie Oostvogels, Lena Van der Schoot,Yvonne Van Tendeloo, Alfons Geysen, Jos Janssen, Adriaan Van Tendeloo.
Vierde rij: Louis Smans, Louis Van den Brande, Jos Leys, Emiel Bosch, Margaretha Bosch, Leon Smans, Emiel Adriaenssens, Karel Bauweraerts en Louis Grielens.
Vijfde rij: Louis Driesen, Frans Van den Brande, Jos Smans, Marcel Adriaenssens, Louis Bollansée en Victor Geysen.

Foto7

Pastoor Cools omstreeks 1933 samen met de leden van de Eucharistische Kruistocht.
Eerste rij: Maria Van de Mierop, Mathilda Van der Schoot, Mathilda Van der Schoot, Maria Verheyen, pastoor Cools, Elisa Oostvogels, Amelie Bastiaensen, Maria Vosters.
Tweede rij: Mathilda Jansen, Maria Jochums, Melanie Spruyt, Maria Oostvogels, Maria Van der Schoot, Elisa Van der Schoot, Maria Bollansée.
Derde rij: Elisa Leys, Augusta Van der Schoot, Clara Bosch, Maria Boogaerts, Maria Vermonden, Bertha Spruyt.
Vierde rij: Dymphna Geysen, Maria Bauweraerts, Catharina Jochums, Maria Bosch, Catharina Geerts, Maria De Houwer.

12 juni 1945: Een tweede bewaarklas in voege en definitief vanaf 15 september 1945.
15 september 1945: Wegens verbouwingswerken en plaatsgebrek huisden het derde, vierde, vijfde en zesde studiejaar voorlopig in de parochiezaal,in afwachting dat een vierde klas in gebruik kon genomen worden.
11 september 1950: een vierde klas werd in gebruik genomen. Er werden tevens twee nieuwe lokalen bijgebouwd voor de totale kostprijs van1 212 606 fr. Voorlopig namen de 1ste en de 2de graad hun intrek in de nieuwe lokalen, doch de gebouwen werden later gebruikt voor de huishoudelijke vakken van de vierde graad en voor het medisch toezicht.
Op 1 september 1954 begon er een 3de bewaarklas, doch deze kreeg in 1956 nog geen definitieve erkenning omwille van de toestand der lokalen. De toestand werd stilaan ernstig, want op 12 november 1957 schreef de kantonnale inspecteur: “Er zijn inderdaad klassen, die het bepaald aan ruimte ontbreekt; Eén is ondergebracht in de keukenklas, een andere in het lokaal voor medisch toezicht. Twee bewaarklassen zitten nog in erg verouderde lokalen met minimum verlichting, verluchting en vooral plaats, waar iedere toepassing van de modernere methoden onmogelijk is. Graag breng ik hulde aan het bestuur dat een aantal ouderwetse meubels reeds door nieuwe heeft vervangen, en aan de leden van het personeel, die de lokalen zo fris mogelijk hebben opgesierd. Maar de hoofdkwaal wordt er niet door verholpen. Er zijn ruimere klaslokalen nodig, Er is meer overdekte speelruimte nodig ook.”

Zuster Quintina (Josephina Porto-Carrero) verbleef 31 jaar in Vlimmeren, van 1959 tot 1990.

Zuster Quintina (Josephina Porto-Carrero) verbleef 31 jaar in Vlimmeren, van 1959 tot 1990.

Toen zuster Quintina (Porto-Carrero) op 1 september 1959 in Vlimmeren terechtkwam, zag ze de bui al onmiddellijk hangen. Ze schreef een brief naar de generale overste in Huldenberg op 17 februari 1960 met volgende inhoud: “Ik heb vernomen dat men in Vlimmeren een nieuwe wijk gaat bouwen van150 tot 200 woningen. Het is aan de tramstatie van Vlimmeren, de steenweg op Rijkevorsel aan de rechterkant. Er is daar inderdaad nog heel veel braakliggende grond. Het centrum van Vlimmeren verplaatst zich stilaan naar de grote baan. Mogelijk moet daar rekening  mee gehouden worden bij mogelijke aankoop van grond.” Zuster Porto-Carrero besefte maar al te goed dat de uitbreidingsmogelijkheden van de Vlimmerse school haast onbestaande, of toch zeer beperkt waren. Naar het model van andere vestigingen dacht ook zij dus aan de bouw van een wijkschool, die voor een stuk het acute plaatsgebrek zou kunnen oplossen. Hiervoor had zij natuurlijk de steun en de toelating nodig van de congregatieoverste in Huldenberg. Toen in de jaren 1957-1960 op veel plaatsen de vierdegraadklassen verdwenen en het ASO werd opgericht, vroeg ook deze herstructurering een koerswijziging in het algemeen beleid. Er was wel het fenomeen van het dalende aantal roepingen, maar dit was toen nog niet verontrustend.

In 1960 werden de twee oude klassen afgebroken die sinds 1906 bestonden.Er werden beneden twee klassen gebouwd samen met een speelzaaltje en een gang, boven twee klassen met een bergplaats en een gang. Op 8 december 1960 werden dus vier nieuw gebouwde klaslokalen in gebruik genomen. De totale kostprijs bedroeg 2 003 342 fr. Het speelzaaltje had geen verdieping maar een plat dak. In 1960 begon ook de 5de lagere klas.Het waren hectische toestanden, met twee noodlokalen: één in de werkkamer van het klooster en een tweede in de parochiezaal. Ook pastoordeken Reynen van Turnhout zag wat er in Vlimmeren gebeurde en deed er nog een schep bovenop, want op 29 november 1960 schreef hij een brief aan zuster Quintina (Josephina Porto-Carrero) met volgende inhoud: “Ter gelegenheid van mijn kerkvisiet heb ik ook een klein bezoek gebracht aan de klaslokalen in opbouw. Ik was getroffen door de ruimte van de klassen,die beantwoorden aan alle vereisten van licht en lucht en aanleg; wat echter nu daar sterk opvalt in tegenstelling daarmee, is de betrekkelijk kleine ruimte voor de speelplaats die er nu nog overblijft. Zou misschienin de toekomst niet kunnen overwogen worden hoe aan deze moderne lokalen ook een ruimere speelplaats zou kunnen aangebracht worden,door misschien verplaatsing van het eigenlijke klooster van de zusters? Hierdoor zou, dunkt mij veel opgelost zijn. Misschien heeft U echter nog schonere voorstellen daar U een groter overzicht van mogelijkheden ter plaatse kan hebben.”

Zuster Quintina (Josephina Porto-Carrero) liet zich echter niet opjagen en schreef aan de deken als volgt: “Inderdaad, de eigendom is er niet groot,en als Vlimmeren voor een goeie 50 jaar begon, vermoedde men zeker niet de uitbreidingsnoden op dit ogenblik. Misschien komt er wel een tweede school, opgevat als wijkklas t.o.v. de bestaande school. Er is daar de zeer drukke Turnhoutsebaan, en wij vragen ons af of er geen schooltje nodig is aan de overkant. We kijken uit naar het ogenblik om ons een geschikt terrein aan te schaffen. Intussen behouden we nog de oude klas in ’t midden van de speelplaats. Deze neemt 90 m² in beslag, en deelt daarbij de speelplaats in twee. Al zouden wij deze ruimte ook liever wat groter wensen, het zal wel meevallen als de oude klas zal kunnen verdwijnen. Anderzijds hielden we liefst het klooster dicht bij de kerk en bij de schoolvilla. We houden Vlimmeren wel in ’t oog, kijken uit naar uitbreidingsmogelijkheden, laten we hopen dat het goede moment ons niet ontsnapt.“
In het kader van wat er de laatste tien jaar is gebeurd, (1996-2006) was dit klare taal. De zusters bleven in het klooster, en we zien wel. De start en de zeer trage opbouw van de nieuwe woonwijk Den Abt zou echter nog meer dan 25 jaar duren en de verontrustende kinderexplosie werd over een langere periode gespreid. Voorlopig was er dus geen reden om grond aan te kopen voor een nieuwe school. In 1961 werd de voorlopige werkkamer afgebroken (een deel van de klas aan de straatkant).

In de loop van 1961-1962 werden verbouwingen gedaan aan het klooster,waarvan de ganse bovenverdieping werd uitgebroken. De kapel werd vernieuwd en er werden nieuwe cellen gemaakt. De slaapzaal werd verbouwd tot kapel, sacristie en badkamer. De vroegere kapel werd logeerkamer. In augustus 1961 werden boven de poort vier slaapkamertjes gebouwd, die begin 1962 reeds in gebruik werden genomen. Tijdens de verbouwingswerken logeerden twee zusters in de schoolvilla Madonna. Op 13 augustus1962 werd de nieuwe kapel ingezegend door E. H. Reynen, deken vanTurnhout. Pastoor Derboven deed de eerste mis in de vernieuwde kapel op 16 augustus 1962.

Mariakapelletje in de tuin van het klooster

Mariakapelletje in de tuin van het klooster

In 1965 werden de massieve kolenkachels eindelijk vervangen door centrale verwarming. Tot dan was het de taak van het schoolhoofd om al in de vroege morgen ervoor te zorgen dat in elke klas voldoende kolen aanwezig waren uit de kolenkelder,en dat in alle klassen een minimum voorgeschreven temperatuur heerste vanaf de aanvang van de lessen. In hetzelfde jaar werden eveneens al de elektriciteitsleidingen vernieuwd. Ook een stenen kapelletje dat inde tuin stond, op de hoek van de speelplaats en tegen de keuken van Lentekind, moest plaats ruimen. Het werd overgeplaatst naar de Lepelstraat, waar O.-L.-Vrouw nog steeds vereerd wordt in de meimaand. Zuster Josephina Porto-Carrero bleef schoolhoofd tot 31 augustus 1973. Ze werd opgevolgd door zuster Archangela (Maria Van Eersel), die tevens klastitularis was. Ook toen waren er plannen voor een nieuwe wijk ‘Kerkenhoek’, die in de jaren 1975-1976 haar voltooiing zou krijgen. Moest men zich ook hier voorbereiden op een explosieve uitbreiding?

Tijdens het schooljaar 1977-1978 werd het losstaande gebouw plus toiletten afgebroken en vervangen door een nieuw complex. Men wist toen nog niet welke nieuwe bui er boven de school kwam hangen, namelijk de sluiting van de gemeentelijke jongensschool met al haar gevolgen.

Op 1 september 1979 werd de lagere school opengesteld voor jongens en kwam er dus gemengd onderwijs. Men startte met zes lagere klassen en met een directrice zonder klas op basis van 180 leerlingen. Men huurde twee lokalen van de gemeentelijke jongensschool, doch na een week vernam men van de inspectie dat dit niet mocht omdat het geen scholenfusie was. In de schoolkolonie werd onderdak gezocht en gevonden. Twee klaslokalen werden er ter beschikking gesteld. Zuster Maria Van Eersel vertrok op 20 oktober 1979 naar het zusterrusthuis ‘Hadschot’ te Geel, doch ze bleef nog schoolhoofd van Vlimmeren met ziekteverlof. Op 1 oktober 1979 verkreeg men in de schoolkolonie een derde klaslokaal, waarin een vierde kleuterklas opgericht werd.

Op 1 september 1980 werd de vijfde kleuterklas opgericht. Was er een babyboom geweest in Vlimmeren? De uitbreiding van diverse wijken zoals Den Abt, Kerkenhoek en Het Laar was wellicht niet vreemd aan het kleuteraanbod. Tijdens het schooljaar 1981-1982 werden op de zolder twee ruimten ingericht als klaslokaal die tijdens het laatste trimester van dat schooljaar in gebruik werden genomen.

In oktober 1983 werd het bureelkamertje van het klooster in gebruik genomen als aanpassingsklas. In dit lokaal werd deeltijds les gegeven,(5 u. per week lestijdenpakket, later gans de week behalve één halvedag). Op 1 september 1984 huurde men een vierde klaslokaal bij van de schoolkolonie, die ondertussen de naam Lentekind gekregen had, om een ontdubbelde lagere klas te kunnen maken.

In juli 1985 werd er op het platte dak van de turnzaal en de kleuterklas een klaslokaal bijgebouwd. Op 23 september 1985 werden twee noodlokalen in prefab in de tuin in gebruik genomen. Ze werden door de inspectie voor één jaar aangenomen. Begin 1986 moesten de vier slaapkamertjes bovende poort ontruimd worden, in juli werden de tussenmuren uitgebroken.De kapel en de sacristie werden omgebouwd tot twee slaapkamers. De toegang tot de vroegere vier slaapkamertjes werd gedicht, alsook de deur in de woonkamer die toegang verleende tot het lokaaltje van de aanpassingsklas. De spreekkamer werd omgebouwd tot kapel. De eerste mis werder opgedragen op 6 februari 1986.

Op 18 mei 1987 begon men aan een nieuw gebouw in de hof. Een jaar later, op 6 mei 1988, verhuisden de twee klassen uit de prefab naar dit nieuwe gebouw. De prefablokalen werden afgebroken en opgeruimd.Tijdens de laatste week van het schooljaar 1987-1988 verhuisde een klas van het 3de leerjaar ook naar het nieuwe gebouw in de hof. Zo kon de laatste kleuterklas, die tot dan een lokaal in Lentekind bezette, naar de vrijgekomen klas komen. Tijdens de grote vakantie van 1988 werd het lokaal dat sinds 1965 dienstdeed als schoolrefter ontruimd en terug aangepast als klaslokaal. De klas boven de schoolpoort verhuisde naar dit nieuwe lokaal omdat het veel comfortabeler was. Op zaterdag 18 oktober 1988 werden de nieuwe klassen officieel in gebruik genomen met inzegening en receptie.

Aankopen en verbouwingswerken sinds 1988

Het is duidelijk dat men honderd jaar geleden ook niet over een glazen bol beschikte om in de toekomst te kijken. Vijftig jaar lang, tot na de Tweede Wereldoorlog, was er voldoende plaats en ruimte. Vanaf dan kwam echter alles in een stroomversnelling en het mag een wonder heten hoe de bewindvoerders het steeds voor mekaar gekregen hebben. Met enorm veel inzet en doorzettingsvermogen was het dikwijls achter de feiten aanhollen, inspelen op de noden van het ogenblik, zoeken naar plaats. Eigenlijk is dit een successtory die niet zoveel energie zou gekost hebben, indien het stuk grond van smid Vosters in 1905 wat groter was geweest.

Na het overlijden van Louiza Denies in 1992 deed de mogelijkheid zichvoor om een aansluiting te realiseren van haar eigendom met het bestaande schoolgebouw. Het eigendom situeerde zich tegenover de parochiezaal.In samenspraak met de algemene overste zuster Van Looy zag Huldenberg het nut in van de aankoop die kort daarna kon gerealiseerd worden. Al vrij snel werd hier de fietsenstalling opgetrokken in de loop van 1997. Een volgende aankoop kon gerealiseerd worden op 11 maart 2003. Twee huizen die eigendom waren van Franciscus en Paula De Becker-Daemen vergrootten eindelijk het zo noodzakelijke patrimonium. In december 2003 verkreeg men de bouwtoelating en de bevestiging tot subsidiëring

Foto10

Foto11

Foto12

Gebouwencomplex Hoogstraat Vlimmeren

Foto13

Foto14

Foto15

Gebouwencomplex Hoogstraat Vlimmeren

om de aangekochte woningen in de schoolgebouwen te integreren. In juli 2004 werden de brandtrappen geplaatst en twee refters konden in gebruik genomen worden. Thans lijkt de toekomst voor de komende decennia verzekerd. De steeds wijzigende voorschriften en wetgeving over infrastructuur en omgeving zouden ook in de toekomst geen beletsel mogen zijn om de vrije basisschool te laten waar ze thuishoort, in het centrum van het dorp.

Personeelsbestand: zusters, onderwijzeressen en leraren

De sterke ontwikkeling van de zustercongregaties in de 18de en de 19de eeuw was het gevolg van de armoede en de noden van de bevolking in Vlaanderen. Het aantal toetredingen steeg spectaculair, deels uit overtuiging, deels uit een overlevingsvisie. Na de schoolstrijd van 1879 kwamen er gelukkig de staatstoelagen in 1884.11 Die gaven de congregaties meer armslag om zich verder te ontwikkelen en uit te zwermen naar de uithoeken van zelfs de kleinste parochies. Het waren de parochiepriesters en de kapelaans die de deuren van de diverse zustercongregaties platliepen, want zij hadden na de voorbije schoolstrijd ingezien dat het katholiek onderwijs wel eens in gevaar kon komen. Zusters uit de diverse congregaties waren de oplossing voor het schoolprobleem dat zich rond 1900 nog op vele plaatsen stelde, namelijk overbevolking van de klas zonder goede vooruitzichten. Vlimmeren was hiervan een schoolvoorbeeld, om deze term te gebruiken.

Pastoor Van Menxel van Vlimmeren had dus eveneens het gat in de markt gevonden, en het strekt hem tot eer dat hij dit in zijn eerste pastoorsjaar te Vlimmeren kon realiseren. De pastoor was echter niet te spreken over de woonkwaliteit van zijn eigen pastorie. Andermaal het bewijs van de echt belabberde toestand van de gemeentekas. Toch kon de pastoor van het gemeentebestuur bekomen dat nog in hetzelfde jaar 1906 de openbare aanbesteding plaatsvond voor het bouwen van een nieuwe pastorie. De oude pastorie, waarin nu de bibliotheek en de pas verbouwde kinderopvang ‘Bengeltjes’ huizen, is dit jaar dus eveneens honderd jaar oud. Dit blijkt uit de gevelplaat die nog steeds op het gebouw prijkt. Het duurde echter tot in 1908 eer de pastorie door de aannemer opgeleverd werd.12

Aan zusters dus geen gebrek bij de start van de ontwikkeling van de Vlimmerse meisjes- en kleuterschool. De Eerste Wereldoorlog was geen gemakkelijke periode en de groter wordende kinderen in de overwegend landbouwersgezinnen bleven te pas en te onpas thuis om te helpen ophet veld of een hand uit te steken in het huishouden van de kroostrijke gezinnen. Er was een relatieve armoede, ook al was deze in de steden groter dan op het platteland. Net voor de Eerste Wereldoorlog, op 14 mei1914, werd de wet op de algemene leerplicht gestemd, maar die kwam pas in 1919 in voege. Dat was de ideale uitgangspositie voor wie het moest hebben van het aantal leerlingen.

Het is opmerkelijk dat de zusters annonciaden van Huldenberg de eerste dertig jaar op eigen houtje gezorgd hebben voor het kleuteronderwijs en voor de lagere school voor meisjes in Vlimmeren. Gedurende die eerste dertig jaar werden twintig zusters ingeschakeld. Het is ondoenbaar om de opvolging in klasverband te reconstrueren. Het is dan ook de normaalste zaak dat een groot aantal zusters deel uitmaakte van het personeelsbestand door de jaren heen. Er was een theoretische regel dat moeder overste na zes jaar verblijf in een klooster kon overgeplaatst worden

Foto16

Zuster Auberta (Anna Neuttiens) werd door iedereen zuster Bertha genoemd. Zij was een van de meest geliefde zusters in de bewaarschool. Zij verbleef in Vlimmeren van 1918 tot 1946.

De komst van lekenonderwijzeressen

Op 3 januari 1936 trad de eerste leek als onderwijskracht in dienst, nl. Louisa Van den Langenbergh uit Vlimmeren. Zij behaalde haar diploma aan de normaalschool van de zusters annonciaden in Wijnegem op 30juni 1934. Als leerling van de eigen normaalschool had zij natuurlijk een stapje voor bij de aannemingsvoorwaarden, al waren die niet van de poes volgens de toenmalige regels van de congregatie. Uit het ‘contract voor de juffrouwen’ noteren wij enkele markante regels:
“1. Ik verbind er mij toe, mij zowel buiten als binnen de school, eerbaar en christelijk te gedragen. 4. Ik verbind mij, in geval van ziekte, het wettelijk geëiste tiende van de wedde van de interimarissen te betalen aan het bestuur der school, indien de openbare besturen zelf dit tiende niet verlenen. 5. Ik verklaar mijn ontslag als onderwijzeres nu reeds te nemen bij gebeurlijk huwelijk.7. Daarenboven verbind ik mij voor heel den tijd dien ik in de school werkzaam blijf aan de volgende eisen van het schoolcomiteit te voldoen: a) Het reglement van de school in alles stipt te volgen; b) nooit deel te nemen aan bals, cinema of publieke wereldsche vermakelijkheden; c) zedige kleding te dragen: kleed met lange mouwen en gesloten aan den hals; d) elke dag zelf de klas te kuisen; g) veel zorg te besteden aan het voorbereiden van de lessen, vooral van de godsdienstles.

Foto17

”Louisa Van den Langenbergh was de eerste leken onderwijzeres in de Vlimmerse school. Zij was in Vlimmeren actief van 1936 tot 1947 en van 1960 tot 1973.

Zij bleef in dienst tot 31 augustus 1947, want ze huwde op 29 oktober 1947 met Alfons Rombouts uit Vlimmeren, waardoor haar contract automatisch verviel. Louisa Van den Langenbergh kwam terug in dienst van 4 januari 1960 tot 30 juni 1973. Haar opvolgster in het lager onderwijs kwam op 1september 1947. Het was Maria Mertens, die in dienst bleef tot 31 augustus 1959, nadat ze gehuwd was me Alfons Verheyen uit Westmalle. Nog een afgestudeerde van Wijnegem was Josepha Mertens, burgemeestersdochter uit Merksplas. Zij was in dienst van 11september 1950 tot 31augustus 1959, nadat ze in het huwelijk was getreden met Jos Mertens. In het kleuteronderwijs was het de legendarische Maria Sebrechts uit Oostmalle, die in dienst kwam op 2 september 1946 tot zij werk onbekwaam werd na een werkongeval in juni 1974. Zij trad uit dienst op 1 april 1979 toen zij pensioengerechtigd werd. Ook zij was in Wijnegem afgestudeerd.Bovenstaande lekenonderwijzeressen waren allen afgestudeerden uit de eigen kweekschool van de normaalschool in Wijnegem. Samen met de zusters hebben zij vooral in de naoorlogse periode het reilen en zeilen van de Vlimmerse meisjesschool bepaald.

Foto18

Omstreeks 1947, in de beginjaren van mevrouw Maria Mertens uit Westmalle.
Zittend eerste rij: Ida Claes, Josée Bellemans, Frieda Snels, Maria Bosch, Josephine Van Spaandonk, Alice Smans, Maria Kerstens, Cecilia Van Gils, Josée Driesen, Josée Van Sande, Emma Schellekens, Jeanne Denies, Annie De Prins.
Staande tweede rij: Lydia Bosch, Martha Schellekens, Maria Ver Bruggen, Josée Teunen, Mathilda Bauweraerts, Josée Cijnsmans, Elsa Raeymaekers, Maria Jochems, Maria Luyckx, Emma De Vrij, Elsa Wouters, Paula Daemen, Martha Wouters, Maria De Roover, Maria Hermans.
Derde rij: Jeanne De Prins, Jeanne Van der Schoot, Lisette Michielsen, Paula Van Gils, Hilda Smans, Irma Vermeiren, Josephine Willems, Lia Snels, Josée Peeters, Jeaninne Van Beveren, Jeanne Cornelissen, Godelieve Van Gils, Leonia Rombouts.

De huwelijksclausule die in het arbeidscontract was voorzien, was voor vele pas afgestudeerde jonge onderwijzeressen een streep door de rekening. Rond 1960 vond ook de congregatie dat deze uitsluitingsclausule niet meer paste in het kader van hun eigen onderwijsstructuur en daarom werd ze van dan af geleidelijk opgeheven.

Lijst van het onderwijzend personeel

a. De zusters annonciaden die in Vlimmeren in het klooster verbleven

De lijst van de zusters die ooit in Vlimmeren verbleven is vrij volledig.13 Bij de functieaanduiding gebruiken wij de volgende indexafkortingen: ko = kleuteronderwijs; lo = lager onderwijs; hh = huishouding; sch =schoolhoofd.

verblijf in

klooster-naam

familienaam

functie

jaren Vlimmeren

geboorte-plaats

geboorte-datum

1906 - 1915

Alida

Maria Engels

ko-sch

 9

Noorderwijk

24.04.1862

1906 - 

Josepha

Catharina Greffin

lo

 

Mechelen

23.09.1856

1906 - 

Itta

Maria Boeyen

lo

 

Neerlinter

16.03.1849

1906 – 1908

Ivona

Philomena Van Steyvoort

hh

2

Messelbroek

21.10.1887

1907 – 1916

Marguerite

Francisca Lyna

lo

9

Uikhoven

08.09.1880

1915 – 1917

Hildegardis

Catharina Jacobs

lo

2

Hombeek

27.01.1858

1915 – 1917

Euphemia

Anna Van der Voort

ko

2

Wommelgem

01.06.1891

1917 – 1918

Liboria

Anna Meysmans

ko

1

Heffen

29.07.1894

1917 – 1919

Herlinda

Maria Ceuppens

 

2

Viersel

19.09.1873

1919 – 1923

Renilda

Julia Ceuppens

lo

4

Viersel

09.12.1882

1918 – 1946

Auberta

Anna Neuttiens

ko

28

Battel

27.09.1894

1919 – 1924

Madelberta

Marguerite Van Camp

lo-sch

5

Mechelen

24.05.1894

1923 – 1929

Severina

Julia De Wever

lo-sch

6

Putkapel-Wilsele

06.12.1889

1924 – 1937

Virginie

Adelina Schoepen

lo-sch

13

Deurne-Noord

08.12.1895

1927 – 1929

Verena

Amelia Van Loock

hh

2

Bevel

10.08.1907

1929 – 1936

Livine

Louiza Meulenberghs

lo

7

Kessel

28.05.1878

1929 – 1936

Eleutheria

Maria Van Genechten

hh

1

Geel

11.09.1906

1930 – 1931

Valena

Angelina Janssens

hh

1

Stabroek

19.04.1904

1935 – 1936

Riberta

Josephine Eysermans

hh

2

Tongerlo

30.06.1915

1936 – 1936

Marcolina

Emma Van Eynde

hh

1

Tongerlo

23.10.1910

1936 – 1948

Clotilde

Clotildis Janssens

lo

12

Niel

16.05.1881

1937 – 1942

Gastonie

Maria De Weyer

lo-sch

5

Schriek

25.02.1907

1938 – 1941

Patricia

Maria De Wachter

lo-ko

3

Antwerpen

21.01.1887

1938 – 1939

Pacomia

Wilhelmina Roelen

hh

1

Merksplas

25.02.1927

1941 – 1942

Anthima

Celina De Ceuster

hh

1

Schilde

22.08.1919

1941 – 1944

Hildegarde

Eulalie Van Noten

hh

3

Itegem

28.09.1898

1942 – 1943

Domitilla

Huberta Verhas

lo-sch

1

Baasrode

31.07.1896

1943 – 1943

Maurentia

Joanna Huyghe

hh

1

Heffen

11.10.1919

1943 – 1955

Rogatienne

Angelina Mariën

lo-sch

12

Eindhout

07.08.1905

1945 – 1962

Theofora

Emma Van Gestel

ko

17

Oud-Turnhout

04.12.1918

1946 – 1952

Chrysanta

Maria Geens

hh

6

Meerhout

23.12.1909

1947 – 1960

Lena

Simonne Maginelle

lo

13

Korbeek-Dijle

07.08.1926

1952 – 1953

Ludovica

Cecilia Keller

hh

1

Oelegem

04.12.1923

1953 – 1954

Serenilla

Maria Goossens

hh

1

Meerhout

14.09.1930

1954 – 1959

Floriberta

Germaine Lettelier

lo

5

Heverlee

20.07.1930

1955 – 1956

Macaria

Maria Van Hout

lo-sch

1

Dessel

24.01.1906

1956 – 1959

Madelberta

Marguerite Van Camp

lo-sch

3

Mechelen

24.05.1894

1956 – 1965

Baptista

Suzanne Verstraeten

lo

9

Antwerpen

02.05.1888

1959 – 1990

Quintina 14

 Josephina Porto-Carrero

lo-sch

31

Ravels

17.02.1913

1960 – 1962

Florentine

Hendrika Donvil

lo

2

Wommersom

04.03.1903

1962 – 1970

Laurenza

Leonie Smits

lo

8

Borgerhout

07.07.1900

1962 – 1968

Domitilla

Emma Janssens

ko

6

Merksplas

26.09.1929

1965 – 1966

Marie-Ange

Joanna Hoeck

lo

1

Antwerpen

25.08.1898

1967 – 1968

Joannicia

Joanna Van Keer

lo

1

Breendonk

28.09.1907

1968 – 1969

Pharaïlde

Ludovica Vlaminckx

ko

1

Ranst

09.02.1917

1969 – 1972

Renatis

Martha Van Uffel

ko

3

Schilde

20.05.1924

1969 – 1972

Bonaventura

Paulina Adriaensens

lo

3

Oelegem

29.06.1909

1969 – 1972

Talida

Melanie De Brouwer

hh

3

Calfort-Puurs

25.06.1914

1972 – 1993

Gerda 15

Maria Van de Voorde

ko

21

Oelegem

27.08.1938

1973 – 1979

Archangela

Maria Van Eersel

 lo-sch

6

Rijkevorsel

18.10.1924

1973 – 1979

Herenia

Gabriëlla Beyens

lo

6

Ravels

08.05.1920

1976 – 2006

Lucentia 16

 Paulina Augusta Smans

ko

30

Vlimmeren

22.07.1931

1983 – 2006

Lucida 17

 Yvonne Smans

ko

23

Vlimmeren

06.11.1933

b. De lekenleerkrachten gedurende minimum één jaar in dienst

1936 - 1947

Ludovica Van den Langenbergh (Vlimmeren)

lo

1946 - 1979

Maria Sebrechts (Oostmalle)

ko

1947 - 1959

Maria Mertens (Westmalle)

lo

1950 - 1959

Josepha Mertens (Merksplas)

lo

1954 - 1960

Els Goethaert (Turnhout)

ko

1959 - 1960

Maria Moons ( Oostmalle)

lo

1960 – 1973

Ludovica Van den Langenbergh (Vlimmeren)

lo

1960 - 1962

Maria Van Dyck (St.-Lenaarts)

ko

1960 - 1962

Lidwina Op de Beeck (Oud-Turnhout)

lo

1960 - 1961

Martha Heyns (Gierle)

lo

1961 - 1962

Augusta Laenen (Achter-Olen)

lo

1962 – 1965

Irene Van Hees (Merksplas)

ko

1962 – 1974

Christiane Delahaut (Oosthoven)

lo

1962 – 1963

Maria Daniëls (Turnhout)

lo

1963 - 1997

Cor Vanherck (Vlimmeren)

lo en sch

1966 - 1992

Françine Der Kinderen (Lille)

ko

1973 - 1998

Rosa Vinkx (Malle)

lo

1973 -

Julia Verstricht (Merksplas)

ko

1976 – 1977

Daniëlle Deckx (Turnhout)

lo

1977 -

Christiane Rombouts (Vlimmeren)

lo

1979 - 1983

zuster Gemma (ursuline) Josephine Danckers (Beerse)

ko

1979 – 1981

Jeanne Van den Broeck (Turnhout)

lo

1979 - 1999

Lieve Ryssaert ( Berchem)

lo

1979 -

Leo Pelckmans (Merksplas)

lo

1980 -

Rudi Wouters (Turnhout)

lo

1981 -

Hilde Ravijts ( ‘s-Gravenwezel)

lo

1982 -

Pedro Gers ( Merksplas)

lo

1983 -

Guy Van Looveren (Zoersel)

ko

1983 -

Monnik Wuyts (Wijnegem)

lo

1983 - 1986

Chris Boeckx (Lille)

gym

1984 - 1991

Ann Sebreghts (Halle-Zoersel)

lo

1984 - 1989

Hilde Rombouts (Vlimmeren)

lo

1985 - 1997

Jacqueline Peeters (Tielen)

lo

1988 -

Rolf Van Eekert (Vorselaar)

lo

1989 -

Edith Van Haeren (Westmalle)

ko

1991 - 2005

Myriam Biron (Vlimmeren)

ko

1992 - 2001

Ann Beyens (Arendonk)

gym

1994 -

Pascale Cabanier (Oud-Turnhout)

lo

1994 -

Hilde Van Looveren (Westmalle)

lo

1994 - 1997

Paul Van Dijck ( Oostmalle)

lo

1994 - 1997

Ann Helsen ( Lille)

ko

1994 -

Chris Van de Mierop (Rijkevorsel)

ko

1994 -

Nadine Vos (Westmalle)

gym

1997 - 1998

Hilde Dielis ( Merksplas)

lo

1997 -

Magda Soetemans (Lille)

ko

1997 - 1998

Debby Wuyts (Lille)

lo

1998 -

Els Jansen ( Vlimmeren)

ko

1999 - 2000

Geert De Wever (Herentals)

lo

2000 -

Suzy Bertels (Retie)

lo

2000 - 2001

Reini Geubbelmans (Beerse)

 

2001 -

Christel Hermans (Vlimmeren)

 

2001 - 2005

Kathleen Hermans (Rijkevorsel)

lo

2001 -

Katleen Pluym (Lille)

gym

2004 -

Tinne Janssen (Hoogstraten)

ko

2005 -

Ellen Van de Weyer (Turnhout)

lo

Op de personeelslijst van het schooljaar 2005-2006 waren 21 leerkrachten in dienst. Sinds 1 september 1999 is Jo Boenders uit Oostmalle directeur, bijgestaan door Sigrid Hennaert als administratieve medewerkster. Louisa Kenis staat reeds sinds 1976 in voor de netheid van de lokalen.

c. Vlimmerse zusters annonciaden van Huldenberg

Het is opvallend dat vanaf de komst van de zusters annonciaden van Huldenberg in Vlimmeren - op enkele uitzonderingen na - alle Vlimmerse roepingen door dezelfde congregatie werden aangetrokken. Hetzelfde verschijnsel deed zich voor in andere gemeenten, o.a. Merksplas met 61zusters annonciaden.18

Geboortedatum

naam

kloosternaam

overleden

03.01.1903

Amelia Van Dooren

Pancratia

Wilrijk 17.03.1993

28.09.1904

Leontina Van der Schoot 19

Chrysologa

Geel 24.05.1985

07.05.1905

Anna Kokx

Concordia

Geel 23.06.1989

21.10.1908

Augusta Snels

M. Vincent

Antwerpen 19.05.1999

16.10.1912

Virginia Van Gils

Remberta

Geel 14.03.1990

21.07.1913

Maria Spruyt

Anthima

Huldenberg 23.03.1936

29.03.1914

Louisa Jansen 20

Gerulfa

Antwerpen 18.06.1984

10.06.1915

Maria Van Roey

Boniface

Huldenberg 01.04.2006

19.09.1919

Amelia Bastiaanse 21

Egberta

Malle 30.04.1987

30.06.1920

 Miet Van der Schoot

Virgana

 

15.12.1928

Stephania Smans 22

Alida

 

22.07.1931

Augusta Smans 23

Lucentia

 

06.11.1933

Ivonne Smans

Lucida

 

23.02.1938

Leonia Rombouts 24

Emila

Huldenberg19.03.1991

Foto19

Ter gelegenheid van het vertrek van zuster Stef Smans naar Guatemala organiseerden de zusters annonciaden in april 1967 een roepingendag inVlimmeren. Zeer uitzonderlijk poseren 13 Vlimmerse zusters.
Eerste rij: Anna Kokx, Amelia Van Dooren, Augusta Smans, Stef Smans, Ivonne Smans.
Tweede rij: Augusta Snels, Leontine Van der Schoot, Leonie Rombouts en Virginia Van Gils.
Derde rij: Louisa Jansen, Amelia Bastiaanse en Maria Van Roey.
Vierde rij: Mia Goeyvaerts sectorverantwoordelijke en later algemene overste, en Miet Van der Schoot.

Schoolhoofden

1906 - 1915

Maria Engels

zuster Alida

1915 – 1919

 Julia Ceuppens  Zuster Renilda

1919 - 1924

Marguerite Van Camp

zuster Madelberta

1924 - 1929

Julia De Wever

zuster Severina

1929 - 1937

Adelina Schoepen

zuster Virginie

1937 - 1942

Maria De Weyer

zuster Gastonie

1942 - 1943

Huberta Verhas

zuster Domitilla

1943 - 1955

Angelina Mariën

zuster Rogatienne

1955 - 1956

Maria Van Hout

zuster Macaria

1956 - 1959

Marguerite Van Camp

zuster Madelberta

1959 - 1973

Josephina Porto-Carrero

zuster Quintina

1973 - 1979

 Maria Van Eersel

zuster Archangela

1979 - 1993

Cor Vanherck (Vlimmeren)

 

1993 - 1994

ad interim Christiane Rombouts (Vlimmeren)

 

1994 - 1995

ad interim Lieve Ryssaert (Berchem)

 

1995 - 1997

ad interim Christiane Rombouts (Vlimmeren)

 

1997 - 1999

Stef De Boeck (Kasterlee)

 

1999 -

 Jo Boenders (Malle)

 

Foto20

Evolutie schoolbevolking 1906 - 2006

Jaartal

lagere school

bewaarschool

totaal

1906

36

60

96

1915

92

85

177*

1920

88

31

119*

* Deze cijfers lijken niet in verhouding, maar tot 1921 bleven de jongens tot de leeftijd van tien jaar in de zustersschool. In dat jaar werd de klas van meester Hofkens in de gemeenteschool ontdubbeld en kwam meester Alfons Moelans 25 in dienst zodat hier nu meer jongens konden geplaatst worden.

1923

58

41

99

1924

58

51

109

1925

61

52

113

1927

62

59

121

1929

66

55

121

1933

78

60

138

1934

82

60

142

1935

84

63

147

Op 1 januari 1936 kwam er een derde lagere klas bij omwille van het stijgend aantal leerlingen.

1937

90

65

155

1938

92

66

158

In 1941 telde de school één bewaarklas met 56 kleuters en met  zuster Auberta als klastitularis. Hiervan waren er 18 vier jaar oud, 25 waren vijf jaar, en 23 kleuters zes jaar. Zuster Bertha – zo noemde iedereen ze – had hiermee haar handen meer dan vol.

In de eerste klas van de lagere school  zaten 30 leerlingen in het eerste, tweede en derde leerjaar bij zuster Clotilde, in de tweede klas zaten  38 leerlingen in het vierde, vijfde en zesde leerjaar bij Louisa Van den Langenbergh, en in de derde klas  zaten 20 meisjes in het zevende en achtste studiejaar bij zuster Gastonie, in het totaal 144 kinderen bij het begin van de oorlog.

Een tweede bewaarklas kwam er op 1 september 1945, toen er 68 kleuters waren. Maria Sebrechts uit Oostmalle ging hier aan de slag en ze zou er blijven tot 1974, toen ze verstek moest geven wegens een werkongeval.

1945

100

68

168

1948

97

79

176

1955

 

80

 

1979

136

91

227

1994

166

112

278

1995

157

102

259

1996

159

114

273

1997

166

114

280

1998

160

118

278

1999

165

114

279

2000

161

113

274

2001

159

111

270

2002

172

109

281

2003

169

105

274

2004

171

115

286

2005

173

122

295

2006

168

125

293

Foto21

De tweede kleuterklas (geboortejaar 1969) in 1973 bij kleuteronderwijzeres Maria Sebrechts uit Oostmalle.
Eerste rij: Benny Michielsen, Ils Matheussen, Anja Oostvogels, Annick Peeters, Martine Oostvogels, Chantale Van Hasselt, Bart Kerstens en Nancy Bosch.
Tweede rij: Christel Janssens, Ann Van Calster, Carinne Janssen, Guy Josten, Luc Hermans, Filip Snels, Paul Snels, Koen Smans, Sonja Van den Langenbergh, Mevr. Sebrechts met Els Van Calster.
Derde rij: Heidi Jans, Ils Van Sande, Steven Thijs, Anja Jansen, Peter De Houwer, Danny Leenaerts, Patrick Bols en Luc Oostvogels.

Het leven op een dorpsschool

Het leven op school is op honderd jaar enorm veranderd. Afhankelijk van de tijdsgebeurtenissen en de wijzigende tijdsgeest paste de school zich noodgedwongen aan. De mobiliteit, de kleding, de hygiëne, het lessenpakket en de leermethodes, meubilair en schoolgebouwen evolueerden en uiteindelijk kwamen we terecht bij de informatisering en digitalisering van onze leefomgeving. Al de binnenkomende briefwisseling bestemd voor de Vlimmerse school werd met pen en inkt ingeschreven in een boek vanaf 1923 tot 1956. Hierin vinden wij natuurlijk een schat aan gegevens over tal van voorschriften die door het provinciebestuur, het hoofdschoolgebied Turnhout, door diverse ministeries of door de kantonnale inspecteurs werden verzonden.

Stel je niet te veel voor van de schoolomstandigheden waarin de kinderen rond 1906 werden opgevangen. De speelplaats was in de winter één slijk-poel, waar de leerlingen met hun houten klompen doorheen ploeterden. Wanneer het gevroren had ging het nog, en bij sneeuw kon de pret niet op,maar bij dooi en regenweer waren de zusters de dupe bij de poetsbeurt. Allen kwamen te voet naar school, natuurlijk waren er geen fietsen en geen auto’s en elektriciteit kwam er pas na 1925.
Alleen de hoofdwegen waren voorzien van kasseien; Heidijk, Lepelstraat,Boerentang, Gierlesedijk, Engstraat, enz. waren gewoon een karspoor.Afwezigheden waren de normaalste zaak, zeker bij slecht weer of bij veel werk op de boerderij. Na de wet op de schoolplicht in 1914, maar vooral na de Eerste Wereldoorlog kwam daar verandering in. Toch voorzag kantonnaal inspecteur Leo De Wachter tijdens de oorlogsjaren nog een drastische methode om spijbelaars te ontmoedigen. Op 10 augustus1943 stelde hij de volgende aanbevolen regeling voor: “Onmiddellijk na de godsdienstles krijgt de veldwachter de adressen van de kinderen die ongewettigd afwezig zijn, hij haalt ze dadelijk en brengt ze naar school”. Of deze regeling in Vlimmeren effectief is toegepast is niet geweten. Het illustreert echter wel dat het menens was met de toepassing van de wet op de schoolplicht.

Gezondheid.

In 1919 werd in uitvoering van de wet op het lager onderwijs het medisch schooltoezicht ingesteld. Het gebeurde vroeger regelmatig dat men in het voorjaar of op een zomerdag de schoolkinderen in lange rijen tegenkwam met de zuster op kop. “ ’t Is weer goed weer, de nonnen gaan weer wandelen,” zeiden de mensen in ’t dorp. Het behoorde nochtans tot de voorschriften die de kantonnale schoolopziener reeds in 1924 voorschreef;men moest bovendien noteren wanneer men was gaan wandelen en welk doel bij elke wandeling beoogd werd. Het was de voorloper van de turnlessen en de lichamelijke opvoeding. In 1934 bestond de bevloering van de open speelplaats uit stenen (betontegels?), zodat de turnoefeningen buiten konden plaatsvinden. Op diezelfde speelplaats stond eveneens een grote notenboom met een grasperkje eromheen. Het lessenrooster van de eerste klas met het 1ste, 2de, 3de en 4de studiejaar voorzag dat turnen op maandag gebeurde van 10.30 u. tot 11 u., de tweede klas met het 5de, 6de, 7de en 8ste studiejaar ging op dinsdag aan het turnen ophetzelfde uur. Ook hiervan moeten wij ons niet te veel voorstellen. De school beschikte immers over geen enkel turntoestel. Lopen, met de armen zwaaien, ritmisch de benen spreiden en door de knieën gaan behoorden tot de basisoefeningen. Bij minder mooi weer stonden de leerlingen in de klas gewoon naast de bank en was het wel uitkijken om geen onbeheerste mep te krijgen van je buurman omdat er te weinig plaats was. Uit een enquête van kantonnaal inspecteur Leo De Wachter tijdens de oorlog in 1942 lezen wij dat in Vlimmeren geen enkele leerling zwemles had gekregenen dat er ook geen enkele kon zwemmen. Geen enkele leerling deed aan sport of was buiten de school bij een sportclub aangesloten. Vanaf 1973 lezen wij dat de meisjes vanaf het 3de studiejaar om de veertien dagen gingen zwemmen in het bad Breebos in Rijkevorsel voor de som van 25 frank. Voorlopig was het zwembad te diep voor de meisjes van het eerste en tweede leerjaar. Bij de meisjes was vroeger vooral ‘touwtje springen’ een fysiek tijdverdrijf, terwijl het zogenaamde ‘ballen’ met twee tot zes balletjes al meer tot de behendigheidsspelen behoorde. Vijftig jaar later, in de 21ste eeuw is dit beeld natuurlijk totaal anders; elke leerling van deVlimmerse school krijgt zwemles in het gemeentelijk zwembad te Beerse en haast iedereen kan zwemmen. Sporten is thans in en de meest diverse sporten worden beoefend, meestal in clubverband.

De gezondheid van de leerlingen in de schoolgemeenschap werd in de eerste helft van de 20ste eeuw wel anders benaderd dan nu. Toegegeven,er waren andere maatstaven, het peil van het medisch toezicht was minimaal en er was geen dokter of apotheker in Vlimmeren. Het is toch even opkijken wanneer wij in diverse verslagen vinden dat de school eenvoudig gesloten werd wegens ziekte:

  • “Bevel van den geneesheer om de scholen te sluiten van 26 mei tot 9juni 1926 om reden van besmettelijke ziekte (mazelen).”
  • “Op bevel van den Heer Dr. Seuntjens zal onze school wegens besmettelijke ziekte (griep) gesloten worden vanaf 20 januari 1931 tot 3februari.”
  • “Op aanraden van den geneesheer der school, Dr. Seuntjens, zal de bewaarschool van heden 9 februari 1935 gesloten zijn ter oorzake van de mazelen, waardoor meest al deze kleinen aangetast zijn (…).Op 20 februari 1935 zal ook onze lagere school van heden namiddag gesloten worden op aanraden van den Heer Seuntjens, ter oorzakevan verschillende kinderziekten, o.a. mazelen, dikoor en griep.” Op 8maart 1935 werd de lagere school en de bewaarklas terug geopend naéén maand sluiting. Dit bericht werd aan vier verschillende inspecties meegedeeld.
  •  “In 1942 werd de bewaarklas gesloten van 20 januari tot 28 februariwegens de dikoor.”

Het jaarlijks medisch onderzoek door Dr. Seuntjens uit Rijkevorsel was telkens een hele bedoening. Het bracht verstrooiing in de strakke eentonigheid van het toenmalige schoolleven. De dokter nam plaats aan een tafeltje achter een witte paravent. De schaarse medische gegevens werden genoteerd in een gezondheidsboekje. Dit boekje kregen de leerlingen mee naar huis. De kledingstukken die men mocht aanhouden waren een degelijk wit onderhemd en een grote witte onderbroek, al dan niet zelf gebreid.Corsetten, gebreide onderkleden en warme slaaplijfjes moest men in de klas achterlaten. Vele jonge meisjes droegen toen een stevig corset met jarretelles, met alles erop en eraan, om de lange kousen op te houden. Alle kledingstukken waren zelf gemaakt, dus groot, goed en degelijk. Van de leerlingen werd het gewicht en de lengte gemeten. Daarna inspecteerde men de mond en moest men zijn tong uitsteken. “Heb je geen tandpijn?” Vluchtig luisterde de dokter met de stethoscoop naar de longen en werd er in de oren gekeken. De volgende stond al klaar. Klas na klas werd binnen de kortste tijd afgewerkt.

Foto22

Gezondheid van de schoolgemeenschap stond naast studeren dus hoog aangeschreven. Op 15 september 1925 schreef Julia Dewever (zuster Severina) dat “tijdens het paasverlof de lokalen en de gang werden gewit.” Van stijlvolle lambrisering of behang was zeker geen sprake, de ontsmettende kalkborstelwas een oerdegelijke remedie die eveneens in kelders en stallingen werd gebruikt.

De verwarming van de lokalen was een ander paar mouwen. Gelukkig voorzag het gemeentebestuur in een jaarlijkse vergoeding voor de verwarming van de klaslokalen, doch het was zaak om ermee rond te komen. De zusters wilden beslist geen serreplantjes maken van hun leerlingen, en het was maar best dat je je kleuter voorzag van dikke, warme, gebreide kleding. Zat je vlak bij de kolomkachel, dan was je goed af in de winter, zat je op de laatste bank, dan had je pech. Om te voorkomen dat er onvoldoende verwarming was, voorzag de inspecteur op 4 april 1935 nog in een instructie “dat de gepaste temperatuur bij de aanvang der klassenmoet bereikt zijn, en dat de kachels niet te spoedig uit de klassen mogen verwijderd worden..” Tijdens de oorlogswinter van 1941-1942 was het in Vlimmeren echter onhoudbaar en zuster Gastonie (De Weyer) schreef een brief aan de inspecteur: ”Wegens kolengebrek werd het kerstverlof verlengd van 5 tot 14 januari 1942. Bovendien werd er verlof gegeven van 10 tot 28 februari 1942. Voor de maanden februari, maart en april hebben we geen kolen ontvangen, alhoewel we voor die maanden 2 bons ontvingen(1 voor 1 400 kg, en 1 voor 650 kg) die we dringend aan onzen kolenleverancier overhandigden, maar ’t bleef zonder gevolg. Dagelijks worden aan de kinderen van onze lagere school vitaminen uitgedeeld, en aan de kinderen van de bewaarschool levertraan. En maandelijks aan al de kinderen twee repen chocolade.” Of deze laatste bewering strookte met de werkelijkheid werd door onze informanten in vraag gesteld.

Heel die verwarmingsorganisatie had evenwel ook haar charme. Tijdens een warme zomerdag - na het broedseizoen van de vogels en net voor de grote vakantie - werd heel de school gemobiliseerd. Te voet ging men langs het Zilvereinde en langs de ‘Berrebrug’ naar de uitgestrekte mastbossen van Van Merstraeten in Oostmalle om er ‘pillen’ te gaan rapen.Iedereen moest meehelpen om een voldoende voorraad mastentoppen te verzamelen voor de komende winter. De hele voorraad werd in zakken verzameld en opgehaald met de vrachtwagen van de maalderij Gebroeders Rombouts van Vlimmeren. Ze werden opgeslagen op de zoldering van het zogenaamde kolenkot. Ditzelfde pikdonkere en zwarte kolenkot was in de vroegere kleuterjaren wel een afschrik van formaat, want wie stout was vloog in dat kolenkot. Als de kinderen goed geraapt hadden en er nog voldoende tijd over was, dan waren de leerlingen in de namiddag vrij om te gaan stoeien op de zanderige heuvels van de Bruulbergen. Het waren de voorlopers van de huidige bosklassen en schoolreizen, plezierig en onvergetelijk. Tot het begin van de jaren ’60 bleef Dr. Eugeen Seuntjens uit Rijkevorselde dokter van dienst. ‘Krabbekens zetten’ om de allergieën en tbc op te sporen behoorde toen reeds tot zijn bevoegdheid. Vanaf de jaren ’60 vond het medisch toezicht plaats in Beerse, en later nog in het gezondheidscentrum te Turnhout aan de Ringlaan. Hier waren alle noodzakelijke medische toestellen aanwezig samen met het gezondheidspersoneel dat hier haast alle scholen van de omtrek op bezoek kreeg. Ook het onderwijzend personeel moest hier de dokter passeren.

Onderwijs

Je kan je al voorstellen dat er haast niets aanwezig was, toen de school in 1906 haar deuren opende. Door een enorme creativiteit van de toenmalige zusters konden zowel de kleuters als de leerlingen van de lagere school vrij snel in het normale schoolleven functioneren. Gelukkig was er de steun van het gemeentebestuur, dat de school subsidieerde vanaf april 1907. De lagere school werd samen met de bewaarschool “aangenomen” door de gemeente per periode van tien jaar vanaf 1 januari 1920. Dit wil zeggen dat het gemeentebestuur jaarlijks voorzag in een financiële tussenkomst in de kosten van de school. Het hoeft geen betoog dat deze subsidiëring meer dan welkom was. Met de grootste regelmaat vinden wij ze terug in de briefwisseling aan het gemeentebestuur.

Jaar

steenkool en onderhoud

schoolgerief

handwerk

prijzen

huishoudschool

totaal

1924

856

50

       

1925

880

100

       

1926

944

250

       

1927

750

980

 

150

100

 

1928

750

 952

 

150

   

1929

750

696

 

150

250

 

1930

2100

1575

 

400

320

4395

1932

2100

1595

 

400

360

4455

1933

2100

1860

 

400

400

4760

1936

2800

2125 naaimachine

 

550

420

5895

1939

2800

4092

500

550

360

8302

1941

3200

4177

813

775

380

9345

1946

6400

7202 onderhoud

 

1520

704

15827

1947

10500

11258

7500

2300

880

32438

Foto23

Jaarlijks werd een kostenrekening opgesteld.
Deze dateert van 2 augustus 1937.

De gemeentelijke subsidiëring van 32 438 frank is meteen de laatste die wij vinden in het schoolarchief. De verhogingen tussen 1924 en 1936 zijn zeker niet spectaculair te noemen. Opmerkelijk in deze kostenstaten is de aankoop van een naaimachine in 1938 ter waarde van 2 313 frank.Het gemeentebestuur deed er vier jaar over om deze naaimachine te bekostigen, telkens in schijven van 500 frank per jaar tussen 1938 en 1941. Het is nogmaals een illustratie dat het gemeentebestuur krenterig over de brug kwam.

Vanzelfsprekend werden met deze gelden allerlei schoolattributen aangekocht. In 1921 kochten de zusters landkaarten voor de lagere school en legstokjes, een thermometer, vlechtlatten en weefmatjes voor de bewaarschool. In 1922 kwam er een landmetersketting en een telraam en voor de kleuters kocht men platen voor “aanschouwingsonderwijs”. In 1923 werden meubelen gekocht voor de 4de graad, terwijl de kleuters speelgoed en een zandtafel kregen. In 1924 kon zuster Severina (Julia Dewever) beschikken over 20 exemplaren van de catechismus en evenveel boeken over gewijde geschiedenis, 14 rekenboeken, 9 atlassen, 14 geschiedenisboeken, 27 leesboeken en 14 taal- en stijlboeken. De leerlingen beschikten over 12 tekenlatten, 27 linialen, 27 potloden, 20 vlakgommen, alle weken nieuwe pennen en alle maanden nieuwe griffels, 27 schriften, 14 huiswerkboeken, 20 schriften voor schoonschrift, 20 tekenboeken, 27 leien, 14 zangboekenen 41 pennenstokken. Bovendien konden de meisjes beschikken over 27paar breipriemen, 42 naailapjes, baalkatoen, rode katoen, witte katoen, garen, saai (wol), naalden, patroonpapier, raffia, enz.

In 1927 waren de zusters-onderwijskrachten nog relatief jong. Zuster Auberta (Neuttiens) van de bewaarschool was minder dan 35 jaar, evenals haar collega zuster Severina (De Wever) in de eerste klas van de lagereschool. Zuster Virginie (Schoepen) was in 1927 tussen de 35 en de 40 jaar oud, zo leert ons een schoolstatistiek.

In 1932 vinden wij een prachtige analyse van de verstandelijke ontwikkeling van de Vlimmerse schooljeugd.
1. Leerlingen die één of meer jaren vooruit zijn:       1e j.2e j.3e j.4e j.5e j.6e j.7e j.totaal
                                                                                                              2    2            4
2. Leerlingen wier verstand normaal ontwikkeld is:   10  7     6     8     7    2      6    46
3. Leerlingen die één jaar achter zijn:                         0   3     4     2     3    3      0    15
4. Leerlingen die twee jaar achter zijn:                       0   0     1     1     4     4      0    10
5. Leerlingen die drie of meer jaar achter zijn.            0  0     0      0    1     0      0     1
Totaal aantal achtergebleven leerlingen: 26
Onregelmatig schoolbezoek: 0
Toevallige ziekte van de leerling: 3
Verandering van school: 5
Algemeen lichamelijk zwakke leerlingen: 3
Algemeen verstandszwakke leerlingen: 15

Het is moeilijk om zonder meer conclusies te trekken uit bovenstaande gegevens. Er was toen helemaal geen sprake van taakklassen of bijlessen volgen. Een op drie leerlingen kampte wel met een achterstand, en dat lijkt ons veel. Een vergelijkende studie zowel in plaats als tijd zou toelaten deze toestand beter te evalueren. Wellicht lag het niet aan de bekwaamheid van de leerkrachten, al waren voor 1930 niet altijd de vereiste diploma’s voorhanden. Ongeacht of dit reeds langer voorzien was, kregen de leerlingen slechts enkele uren vooraf te horen dat er de volgende dag geen les was: “’t Was conferentie”, m.a.w.pedagogische studiedag voor de leerkrachten. Dit bericht werd door de leerlingen steeds goed onthaald. Dergelijke laattijdige mededeling zou in het huidige computertijdperk met tweeverdieners zeer ongepast aankomen.

Op 4 oktober 1932 werd in Vlimmeren een opmerkelijke “goedheidsdag” ingericht op vraag van de ‘Koninklijke Vereeniging tot bescherming derdieren’. Deze datum stemt overeen met de verjaring van de dood van deH. Franciscus van Assisië, vriend der dieren. ‘Men zal deze dag aanwenden om de begrippen van het programma te ontwikkelen, welke handelen over de bescherming van de nuttige dieren , en over de zorgen welke men hun dient te geven.’ Gaia avant la lettre!

Op 31 januari 1936 had in de parochiezaal een voordracht plaats met lichtbeelden over een aardrijkskundig onderwerp. Dit was wel zeer uitzonderlijk, want het was pastoor Fr. Cools, die als voorzitter van het schoolcomité toelating gaf om het lessenrooster van die dag onvoorzien te wijzigen.

Foto24

Zoals pastoor Draulans in 1925 poseert hier E.H. Franciscus Cools omstreeks 1935 met de zusters van het dorp.
Links moeder Livine, in het midden zuster Auberta en rechts zuster Virginie.

De tijdgeest heeft natuurlijk ook het dagelijkse leven op school bepaald.Tijden van schaarste of oorlog hadden invloed op de gedragsregels. Tijdens en na de Tweede Wereldoorlog werd erg zuinig omgesprongen met eetwaren. Daar konden de leerlingen van de vierde graad over meespreken wanneer ze in de les huishoudkunde terechtkwamen. Aardappelen, selder,prei, tomaten, uien, wortelen, eieren en margarine werden alle door de schoolkinderen meegebracht. “Soep gauw gereed” en “doorgedane soep” stonden steeds op het programma. Wanneer tijdens de zaterdagles nog aardappelen over waren, dan mochten de kleuters met hun twee handjes open aanschuiven om de laatste restanten uit de kookpotten te verorberen. Verse botermelk kwam van de melkerij via de paardenvoerman, de gewone melk kwam gewoonlijk van Ward Kennis.
Vanaf het 4de studiejaar moesten de leerlingen de klassen mee helpen poetsen. Er werd vooraf meegedeeld dat zij moesten nablijven om te helpen. Met vochtig wit zand - later met zagemeel - werden de klassen uitgekeerd om opvliegend stof te voorkomen; banken werden opzijgeschoven om de vloer, de trappen en de gangen te schuren met groene zeep. Juffrouwen en nonnen commandeerden, ’t was dan ‘werkendag’ voor de bengels.

Foto25

Zaterdag 26 maart 1955 was een memorabele dag voor Vlimmeren. De wet van minister Collard in verband met het onderwijs bracht heel het land inberoering. Overal waren er betogingen. Te Vlimmeren werd de weg Antwerpen-Turnhout geblokkeerd. Ook tram 41 werd door omgehakte bomen verhinderd nog verder te rijden of terug te keren. Het mijnhout van de wissel was dankbaar materiaal om alles mee af te sluiten.

Na de schoolstrijd van 1879 zou er nog een tweede volgen in 1954 toen de socialistische minister Collard de schaar zette in de subsidies voor vrije(katholieke) scholen. In Vlimmeren vond op zaterdag 26 maart 1955 een vreedzame betoging plaats door een volledige blokkering van de weg Antwerpen-Turnhout.26 In 1958 maakte het ‘schoolpact’ een einde aan de schoolstrijd. Dit pact moest in de eerste plaats de schoolvrede bewaren en de continuïteit van onderwijs verzekeren, gebaseerd op fundamentele beginselen zoals de grondwettelijke vrijheid van onderwijs, los van toevallige coalities. De vrijheid van schoolkeuze moest gewaarborgd worden door een voldoende aantal vrije en openbare scholen in het hele land.

De pastoor had in een kleine parochie als Vlimmeren de devotie goed onder controle. De invloed van de bond van het H. Hart bij pastoor Smets (1936 - 1950) was aanzienlijk en ook pastoor Derboven (1950 - 1975) kon rekenen op de medewerking van de Vlimmerse zusters. Jarenlang was zuster Theofora (Van Gestel 1945-1962 ) de pionierster in de dagelijkse mis van halfzeven. Met haar klein handorgeltje speelde ze het klaar om met een aantal leerlingen-voorzangers de voormalige koster Boeckx te vervangen. Pastoor Derboven liet zelfs een tijdlang de deelname aan de misvieringen registreren door het onderwijzend personeel. Kerkboeken in alle formaten en kleuren waren er te verdienen. Bij regelmatige afwezig-heid kwam de pastoor zich hierover geregeld beklagen in de klaslokalen, tot een van de grotere leerlingen hem naar het hoofd slingerde: ”Als gij bij ons de koe komt melken om halfzeven, dan zal ik komen voorzingen, en zal onze vader bij u de mis komen doen.”

Foto26

De derde kleuterklas (geboortejaar 1955) omstreeks 1960. Een zeldzame foto met de legendarische zuster Theofora.
Eerste rij: Danny Goris, Jozef Goossens, Gustaaf Mertens, Herman Schellekens, Gerry Smans, Sylvain Coolen en Benny Bosch.
Tweede rij: Anny Van de Mierop, Godelieve Van Tendeloo, Maria De Gruyter, Monique Van Tendeloo, Lutgard Vermeiren, Maria Oostvogels, Maria Buyens, Gerarda Van De Poel, Myriam De Houwer, Marleen Roefs.
Derde rij: Christianne De Houwer, Suzanne Kerstens, Ivan Hendrickx, Danny Smans, Freddy Smans, Norbert Boogaerts, Eric Bosch, Jan Kerstens, Walter De Houwer, José Van den Langenbergh, Roza Kerstens en Vera Princen.
Vierde rij: Simonne Van der Linden, Maria De Wolf, Monique Driesen, Maria Michielsen, Lea Jansen, Rita De Breucker, Lea Schoenmaeckers, Nicole Vosters en zuster Theofora.

De jaarlijkse processie was natuurlijk ook een organisatie van de zusters. Zij bewaarden de processiekleding en hadden genoeg leerlingen om mee in de rij te lopen. Gekleurd papier klein knippen voor de processie was een bezigheidstherapie. Tot twintig jaar na de oorlog deed de invloed van de Kerk zich gelden in het dagelijkse leven, ook in de school. Op het einde van de jaren ’60 verdween de Vlimmerse processie en maakte plaats voor een andere levensstijl. De voorbereiding op de eerste en de plechtige communie bleef echter een aandachtspunt dat ook nu nog tot de basisprincipes van de ‘katholieke basisschool’ behoort. Regelmatig een geleid bezoek aan de kerk tijdens de lesuren getuigt nog steeds van deze stelregel.

De regelmatige controles van de bevoegde inspecteurs hielden de lat vrij hoog voor het onderwijzend personeel. Rond 1935 en later was het de normaalste zaak dat schoolinspecteur Emiel Van Hemeldonck uit Vosselaar per fiets zijn inspectieronde deed. Bij regenweer waren de leerkrachten er vrij gerust in, want dan kwam hij er niet door. In november 2002 vond een laatste doorlichting plaats door de inspecteurs Herman Sterckx uit Retie en Dirk Janssens uit Hoogstraten. De Vrije Basisschool van Vlimmeren kreeg een uitstekend rapport van deze inspectie.

Kleding

Foto27

Het zesde studiejaar rond 1952 in de meisjesschool. Let op de zwarte schorten met witte kraag.
Eerste rij, eerste bank: Maria Hermans en Godelief Van Gils. Tweede bank erachter: José Driesen en Jeanne Cornelissen. Derde bank: Josephine Willemsen Frieda Snels. Vierde bank: Jeanine Van Beveren en Paula Van Gils.Vijfde bank: Martha Wouters en Leonia Rombouts. Bank net achter de kachel: Jeanne De Prins en Jeanne Van der Schoot. Tweede bank erachter: Elsa Wouters en LiaSnels. Uiterst rechts eerste bank: Cecilia Van Gils. Tweede bank: Alice Smans enJosée Van Sande. Derde bank: Josephine Van Spaandonk en Emma Schellekens.

De kleding van de meisjes uit de eerste naoorlogse jaren is niet meer te vergelijken met al die lichte moderne spulletjes van nu. Van merkkleding was nog geen sprake. Tijden veranderen en ook de scholen hebben getracht zich aan te passen aan de nieuwe trends. In het begin van de jaren ’50 wou men komaf maken met de diversiteit die er bestond in de kinderkleding. Vanaf dan was jarenlang de zwarte schort het verplichte schooluniform. Men haalde hem in de dorpswinkels bij Tin Van Sande in de Hoogstraat, of bij Trien De Houwer in de Kerkstraat. Het waren blinkende zwarte schortjes met platte plooitjes vooraan en achteraan en met een zwarte strik op de rug. Een wit kraagje friste het geheel enigszins op, maar verder was er weinig fleurigs te bespeuren.

Foto28

Klasfoto van de meisjesschool omstreeks 1956, wellicht derde en vierde studiejaar, nog steeds in zwarte schort.
Eerste rij: Alida Kerstens, Magda De Houwer, Maria Van den Heuvel, Greta Snels, Martha Peeters, Alfonsina Cornelissen, Celine De Beuckelaer, Maria Roefsen Frieda Van Looy.
Tweede rij: Lia Van den Langenbergh, Christiane Smans, Maria Van Roey, Lydia De Wolf, Greta Hermans, Hilda Rombouts, Gerarda Bollansée, AndreaBellemans en Maria Bosch.
Derde rij: Jeanne Van den Broeck, Alida Vermonden, Greta Teunen, Magda Smans, Ria Oostvogels, Gerarda Van Sande, Emma Verwimp en Corluy.

Rond 1957 werd de witte schort met blauwe ruitjes voorgeschreven, toch al iets kleuriger, maar iedereen bleef nog steeds gelijk. De kleuterjongens droegen een witte schort met rode ruitjes. Natuurlijk moesten deze lichtere schorten vaker gewassen worden, maar in vele gezinnen had ondertussende volautomatische wasmachine haar intrede gedaan. Rond 1960 werd minder de nadruk gelegd op het dragen van de geruite schorten en vrij spoedig verdween de eenvormigheid om plaats te maken voor kleurrijke kleding.

Foto29

Het vijfde en zesde studiejaar (geboortejaren 1944 en 1945) in de meisjesschool omstreeks 1957 met onderwijzeres Josepha Mertens uit Merksplas. Na de zwarte schorten met witte kraag werd een witte met blauwe ruitjes voorgeschreven. Zo was weer iedereen gelijk.
Eerste rij: Imelda Smans, Lena Kerstens, Lea Smans en Andrea Driesen.
Tweede rij: Simonne Denies, Maria Smans, José Voorts, Godelieve Van Looy, Maria Van Tendeloo, Maria Snels, Rosa Kerstens en Rosa Nuyts.
Derde rij: Yvonne Verwimp, Jacqueline Bollansée, Louisa Thijs, Lisette Van Sande, Lea Van Sande, Elsa Cynsmans, Jeanne Verbruggen, Rita Driesen en Magda Torremans.
Vierde rij: Ria Vermonden, Lilianne Goris, Elsa Kokx, Yvonne Peeters, JoséWouters, Marie-José Bosch, Godelieva Rombouts en Dina Van Tendeloo.

In 1963 voerde de congregatie zelf een vernieuwende maatregel van formaat in. De grote witte kappen van de zusters werden vervangen door een fijn vlot hoofddekseltje. De zusters zagen er onmiddellijk veel jonger uit, meer van deze wereld, toegankelijker, vertrouwelijker. Bovendien werd van dan af hun familienaam genoemd in gesprekken en briefwisseling en dat was wel echt het signaal dat ze bij het dorpsleven hoorden. Vijf jaar later, na het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965), verdween zelfs het hoofddeksel en was iedere zuster vrij te dragen wat zij wilde. Dergelijke revolutionaire veranderingen in het habijt van de zusters waren kenmerkend voor de voorthollende maatschappij, die in een ijltempo de oorlogsjaren deed vergeten.

Nieuwe tijden

Tot een eind na de oorlog was de gemeenteraad aanwezig op de prijsuitdeling op het einde van het schooljaar. Bij zuster Quintina echter was alleen pastoor Derboven nog aanwezig en werden de namen van de kinderen alfabetisch afgeroepen. Van een samenwerking tussen de gemeentelijke school en de vrije basisschool kan je eigenlijk niet spreken. Wel werden afspraken gemaakt voor de gezamenlijke vrije dagen die in het dorpsgebeuren pasten. Toch was de verstandhouding goed. Het was een traditie van meer dan twintig jaar (1938-1959) dat hoofdonderwijzer meester Moelans op nieuwjaarsdag een bezoek bracht aan de pastoor en daarna de zusters een gelukkig nieuwjaar ging wensen met een doos koekjes. Die dag kwam er bij de zusters wellicht geen warm middageten op tafel, want het was gewoonlijk al een eind over de noen eer hij terug thuiskwam. Kwestie van ook hier goed op te schieten met de andere helft van onderwijzend Vlimmeren.

Foto30

De tweede kleuterklas (geboortejaar 1972) in 1976 bij Julia Verstricht.
Eerste rij: Kurt Van Hasselt, Gitta Oostvogels, Raf Snels, Bart Peeters,Hilde Peeters, Kathleen Cynsmans, Kathia Fransen, Joris Van Hoeck.
Tweede rij: Christel Raeymaekers, Tinne Driesen, Guy Denies, Wim Verhoeven, Kathleen Leenaerts, Lieve Oostvogels, Ilse Verbraeken, Walter Jacobs.
Derde rij: Werner Verschooren, Benny Janssen, Wendy Mariën, Ann Verbinnen, Rudy Bosch, Nancy Van Herck, Werner Smans.

Na het schoolpact (1958) en de besluiten van het Tweede Vaticaans Concilie (1968) werd het duidelijk dat de naoorlogse periode voorbij was en plaats moest ruimen voor vernieuwing. In de diverse onderwijsnetten werder naar leerlingen gevist. Vlimmeren lag zowat centraal tussen Turnhout, Oostmalle en Hoogstraten, waar een overaanbod aan onderwijsrichtingen te vinden was. De fusie van gemeenten werd een feit en per 1 januari 1977 ging Vlimmeren samen met Beerse van start. Even zag het er in Vlimmerennaar uit dat het gemeentelijk onderwijs en de vrije basisschool de handen in mekaar zouden slaan om het verlies van leerlingen in te dijken.

Het oudercomité en de schoolbus

Op vraag van kantonnaal inspecteur L. De Wachter in 1942 of er ouderavonden werden ingericht, antwoordde zuster Gastonie (De Weyer) negatief. Ook in de jaren ’60 was er nog geen oudercomité. In de gemeentelijke jongensschool was er op 3 december 1974 een eerste contactvergadering tussen de leerkrachten en de ouders.

Foto31Het onderwijzend personeel tijdens het schooljaar 1976-1977.
Julia Verstricht, zuster Maria Van de Voorde, Rosa Vinkx, zuster Maria Van Eersel, Cor Vanherck, Francine Der Kinderen en Daniëlle Deckx.

De onderwijswetgeving zat in een stroomversnelling, terwijl de congregatie van de annonciaden van Huldenberg met lede ogen moest vaststellen dat het aantal roepingen was stilgevallen. Wat moest er met al die kloostergebouwen en eigendommen overal in het land gebeuren? Het was een grote bekommernis om het immense gebouwenpatrimonium te vrijwaren en in handen te geven van een gegarandeerde katholieke opvolging, zoniet zouden meer dan 150 jaar inzet verloren gaan. Het ging hier niet om één dossier van de Vlimmerse school alleen, het waren er tientallen tegelijk die bij hoogdringendheid moesten behandeld worden en waarbij de overdrachten op wettelijke basis moesten geregeld worden. In alle regio’s werden diverse raden in het leven geroepen, samengesteld door de plaatselijke lekengemeenschap, om op vrij korte termijn de overdracht van de bestuursorganen en mandaten mogelijk te maken. Zuster Archangela (Maria Van Eersel) trachtte alles in goede banen te leiden, maar moest de fakkel doorgeven aan directrice Cor Vanherck, tot dan leerkracht in het 1ste leerjaar sinds 1 september 1979, voorheen titularis van de eerste graad (1ste en 2de leerjaar). De zoektocht naar ruimte en lokalen hebben wij reeds beschreven. Samen met die zoektocht moest een vernieuwende stijl, een nieuwe trend, een aangepast onderwijsaanbod ingevoerd worden, om de concurrentiepositie t.o.v. de centrumscholen in de omgeving het hoofd te kunnen bieden.

In een gezamenlijke folder van de gemeenteschool en de vrije basisschool werd per 1 september 1977 “gratis vervoer voor de Vlimmerse scholen” aangeboden . En heus, de bus ging rijden en pikte in alle uithoeken van Vlimmeren de leerlingen voor de jongens- en meisjesschool op. De schoolbus kon 40 leerlingen vervoeren en autocaruitbater Verhoeven uit Rijkevorsel moest twee ritten inrichten; het was immers gratis. Bovendien maakte deze gezamenlijke folder duidelijk dat voor degelijk onderwijs en opvoeding zou gezorgd worden: zwem- en turnlessen, vrije lessen in de Franse taal, PMS-begeleiding voor de zesde leerjaren, modern didactisch materieel zoals schooltelevisie en diascopen, melk-, choco- en koffiebedeling, morgen-, middag- en avondbewaking, schoolreizen en schoolsparen. Waren dit reeds de voelbare voordelen van de fusie van gemeenten? Niets was minder waar, want alles had zijn prijs.

Voor beide schoolbesturen zou een zeer woelige tijd aanbreken. Het gemeentelijk onderwijs kreeg te maken met de inbreng van het oudercomité,dat niet gediend was met politieke benoemingen. Het leerlingenaantal ging hierdoor van kwaad naar erger, en binnen de kortste tijd werd de gemeentelijke jongensschool opgedoekt. Begin 1979 kregen alle ouders in Vlimmeren de volgende mededeling: “Na degelijk en vreedzaam overleg door beide inrichtende machten, deze van de jongensschool, het gemeentebestuur, en van de meisjesschool, de Zusters van Huldenberg, werd er een akkoord gesloten voor wat de Vlimmerse scholen aangaat in de toekomst. Vanaf 1 september 1979 zal de poort van de school, Hoogstraat 15 openstaan voor zowel jongens als meisjes. We starten met een vrij gemengd onderwijs onder het bestuur van de Zusters en dit vanaf 2,5 jaar tot en met het einde van de basisschool, 6de leerjaar. De beide inrichtende machten willen hier tegemoet komen aan het uitdrukkelijk verlangen van vele ouders die de leuze bijtreden: het kind onder de toren, tot en met het zesde leerjaar.”

1e kleuterklas

Julia Verstricht

21 jongens

16 meisjes

totaal 37

2e kleuterklas

Fr. Derkinderen

12 jongens

11 meisjes

totaal 23

3e kleuterklas

zuster Van de Voorde

17 jongens

14 meisjes

totaal 31

   

---------------------

----------------- ------------------
   

50 jongens

41 meisjes

totaal 91

         

1e leerjaar

Cor Vanherck

15 jongens

12 meisjes

totaal 27

2e leerjaar

Leo Pelckmans

9 jongens

15 meisjes

totaal 24

3e leerjaar

Christiane Rombouts

4 jongens

17 meisjes

totaal 21

4e leerjaar

Lieve Ryssaert

12 jongens

14 meisjes

totaal 26

5e leerjaar

Roza Vinkx

7 jongens

15 meisjes

totaal 22

6e leerjaar

Jeanne Van den Broeck

3 jongens

13 meisjes

totaal 16

   

-------------------------

---------------------- ---------------------
   

50 jongens

86 meisjes

totaal 136

Met 91 kleuters en 136 leerlingen wees de teller op 227 leerlingen in het totaal. Het prijskaartje van meer leerlingen, meer comfort, meer onderwijskwaliteit, meer reizen, meer sporten, meer toezicht, het swingde stilaan de pan uit, er moesten maatregelen getroffen worden. Op 11 november 1979 organiseerde de school een eerste boekenbeurs. Op 1 december 1979 werd de kostprijs van ‘blijven eten’ tot 6 frank opgetrokken. Op 30 maart 1980 werd in zaal ’t Paradijs een middagmaal aangeboden ten voordele van de ‘Vrije Gemengde Basisschool’. Het was weer even wennen aan die nieuwe naam.

Op 15 juni 1980 vond een eerste schoolfeest plaats op de speelplaats van de vroegere jongensschool met optredens van de kinderen. Dit had een enorm succes. De winst van meer dan 100 000 frank moest dienen als afkorting op de kosten van de schoolbus. De sfeer en de stemming was gewoon overweldigend eendrachtig. De schooldirectie smeedde het ijzer als het heet was en belegde enkele dagen later reeds een algemene oudervergadering in de school op 24 juni 1980. Tijdens deze vergadering met een 30-tal aanwezigen werd de ‘Kerngroep van de Vriendenkring’ verkozen, het eerste oudercomité zeg maar. Die bestond uit Maria Van de Poel, Gerda Van Loon, Francine Meeusen, Julienne Pelckmans, Mariette Goris, Els Tielemans en Lutgart Jackers. Het gestelde doel was de belangen van de kinderen in de school te behartigen. Er moesten financiële activiteiten op gang gebracht worden ten voordele van schoolreizen, sportklassen, zwemmen, schoolvervoer, enz. Vrijwilligers moesten gezocht worden voor begeleiding bij medisch onderzoek, organiseren van de sportdag, hulp bij handwerklessen, enz. Men stond open voor goede raad, want de problemen waren groot. Meteen werd de kostprijs van de schoolbus invraag gesteld en men besloot een tussenkomst per leerling van maximum 700 frank per trimester te vragen.
De kostprijs van de schoolbus bleef de ‘Vriendenkring’ bezighouden. Op 19 augustus 1980 werd overwogen om een bus te huren en zelf een chauffeur-vrijwilliger achter het stuur te zetten. Men wilde zelfs een bus kopen. Men zou eerst nog informeren naar de kostprijs, de levertermijn en de verzekering, maar zover zou het niet komen. Huldenberg verzette zich tegen het plan. Men hoopte van het gemeentebestuur een financiële tegemoetkoming te ontvangen, doch dit liep niet van een leien dakje, hier was weer politiek mee gemoeid. Op de vergadering van de ‘Vriendenkring’ op 8 december 1980 werd door Cor Vanherck andermaal het punt van de schoolbus uitvoerig toegelicht, met het formele besluit dat de school niet langer voor de te zware kosten kon opdraaien. Per 1 januari 1981 werd het schoolvervoer afgeschaft, maar daarmee was men nog niet uit de kosten.
De ‘Vriendenkring’ verzette bergen werk, verkocht kerststukjes waarvan de opbrengst moest dienen voor een voorstelling in de Warande te Turnhout, maar tevens om de rekening van de schoolbus van september 1980 af te korten. Een showavond op 8.2.1981 bracht weer 38 000 frank op en men kocht een springplank en een turnmat. Het 6de leerjaar kon op zeeklassen, maar een groot deel ging weer naar de busrekening van 1980. Het tweede schoolfeest van 14 juni 1981 was andermaal een voltreffer meteen netto winst van 115 000 frank. Men kon eindelijk de totale rekening van de schoolbus vereffenen (159 000 frank), zodat alle latere inkomsten volledig besteed konden worden aan het juiste doel. Het avontuur met de schoolbus had precies drie jaar en één trimester geduurd.

Eindelijk kon de ‘Kerngroep van de Vriendenkring’ zich ten volle inzetten voor de Vlimmerse school. Vlimmeren had met dit voorval ingezien dat men niet te veel moest verwachten van de gemeentelijke vrijgevigheid en dat men hier vooral zijn eigen boontjes moest doppen. En dat deden ze ook, want er stonden al nieuwe projecten op stapel als gevolg van de uitbreiding van het leerlingenaantal: de verbouwing van de schoolzolder tot twee klaslokalen tegen 1 september 1982. Met de ingebruikname vannieuwe klaslokalen, refter en turnzaal in 1988 zag het ernaar uit dat de zorgen voorbij waren, doch het leerlingenaantal bleef zonder ophouden stijgen. De klemtoon bleef liggen op kwaliteitsonderwijs en dat wierp zijn vruchten af.

Foto32Het personeel tijdens het schooljaar 1991-1992.
Eerste rij: Zuster Maria Van de Voorde, Julia Verstricht, Jacqueline Peeters, RudiWouters, Krista Mijnendonckx en Guy Van Looveren.
Tweede rij: Pedro Gers, Francine Der Kinderen, Lieve Ryssaert, Monnik Wuyts, Roza Vinkx en Christiane Rombouts.
Derde rij: Paul Pacquee, Leo Pelckmans, zuster Ivonne Smans, Cor Vanherck en Rolf Van Eekert.

In 1997 sloot de ‘Vriendenkring’ zich aan bij de VCOV (Vlaamse Confederatie van Ouderverenigingen), actief zowel op provinciaal als op nationaal vlak. In 2003 veranderde de ‘Vriendenkring’ van naam en noemde zich eenvoudig ‘oudercomité. Op 1 september 2004 mocht de vereniging haar 25ste verjaardag vieren. Op dit ogenblik bestaat het oudercomité uit volgende leden: Eva Laureyssens, Hilde Beyers, Peter Jacobs, Kathleen Leenaerts, Dirk Van Herbruggen, Suzy Van Roey, Regina Van Sprengel en Johan Weerts.

Participatieraad

In Vlimmeren vond de installatievergadering van de participatieraad plaats op 19 mei 1992. De aanwezigen waren Cor Vanherck, zuster Brants (Huldenberg), zuster Schryvers (generale overste van Huldenberg) was verontschuldigd, Julia Verstricht, Bea Van den Ende , Maria Van de Poel, August Elst, Jef Goris en Rudi Wouters. De participatieraad was een adviesraad, samengesteld uit de inrichtende macht (de congregatie van Huldenberg), een afvaardiging van de leerkrachten, een afvaardiging van het oudercomité en een afvaardiging van de plaatselijke gemeenschap.

Wanneer we even de dagorde van 18 juli 1992 inkijken, dan stellen wij onmiddellijk vast dat geen vergelijking meer mogelijk is met het onder-ijs van pakweg twintig jaar vroeger. Onderwerpen als lestijdenpakket, taakklas, bosklassen, sportnamiddagen, schaatsen, theaterbezoek, schoolreis, sprookjesbos, postbezoek in Deurne, theaterbezoek voor kleuters, schrijvers in de school, politiebezoek, oudercontacten enz., een waaiervan punten die vroeger helemaal niet aan bod kwamen. De diversiteit van de besproken punten is enorm en het is duidelijk dat het werk door de verschillende betrokken geledingen moest verdeeld worden. Tijdens de vergadering van 29 juni 1995 trokken de zusters Schryvers en Brants (Huldenberg) zich terug en werden vervangen door August Aerts en RenéProost. Gedurende de voorbije drie jaar had de congregatie bijstand verleend om de structuren in een vernieuwd onderwijs mee te onderbouwenen te begeleiden. De participatieraad fungeerde van 1992 tot 2005. Hij werd afgeschaft door de overheid en vervangen door de ‘schoolraad’, die we verder nog even belichten.

Katholieke Basisschool Vlimmeren vzw

Op 26 januari 1995 vond in Vlimmeren de stichtingsvergadering plaats van hogergenoemde vzw, met als voorzitter August Aerts, ondervoorzitter René Proost, penningmeester zuster Maria Schryvers (algemene overste), secretaris Dirk Eelen, en leden zuster Emerentia Brants (Huldenberg) en pastoor Jos Van Weert, met zetel aan de Hoogstraat 19 in Vlimmeren. De vereniging heeft tot doel het katholiek onderwijs in al zijn vormen te steunen, te bevorderen, in te richten en te besturen; zij kan alle aanverwante en met de algemene opvoeding samengevoegde activiteiten uitoefenen. De oprichtingsakte verscheen in het Belgisch Staatsblad op 28.04.1995.

Op 30 augustus 1996 onderschreef deze vzw een huurovereenkomst voor drie jaar met de eigenaar van het schoolgebouwencomplex, nl. de vzw Parochiale Werken van de Dekenij Turnhout. August Aerts en René Proost traden op als vertegenwoordigers van de vzw Katholieke Basisschool Vlimmeren. In een ontwerpovereenkomst van 27 april 1998 deden de zusters annonciaden van Huldenberg afstand van alle rechten op het gedeelte van het eigendom in gebruik voor onderwijsdoeleinden. De afstand gebeurde zonder enige vergoeding aan de parochie Sint-Quirinus te Vlimmeren, die het ter beschikking stelde van het schoolbestuur van het vrij katholiek onderwijs te Vlimmeren en die alle lasten en kosten voor het eigendom op zich nam.

Het officiële afscheid van de zusters annonciaden van Huldenberg in de personen van algemene overste zuster Maria Schryvers en zuster Brants vond plaats in Vlimmeren tijdens een opgemerkte viering op donderdag18 juni 1998. Op 1 mei 1999 volgde dan een overeenkomst voor een optie tot erfpacht tussen de Parochiale Werken van de Dekenij Turnhout en de Katholieke Basisschool Vlimmeren vzw voor een periode van 30 jaar. Het huidige schoolbestuur bestaat uit August Aerts, voorzitter, Dirk Eelen,secretaris, Eddy Braspenninckx, Roeland Van Aelst, Jules Van der Flaas en Luc Van Looveren.

Tamboerijn vzw

In 1998 werd een nieuwe vzw opgericht uitsluitend bestaande uit leken van Beerse-Vlimmeren, waarvan volgende benoemingen op de vergadering van 31 januari 2002 werden bekrachtigd (verschenen in het BelgischStaatsblad van 22.10.2002): Voorzitter August Aerts, ondervoorzitter Dirk Eelen, penningmeester Roeland Van Aelst, secretaris Eduard Braspenninckx, leden Luc Van Looveren en Jules Van der Flaas. Het doel van de vzw Tamboerijn is het helpen realiseren van de opdracht van de vzw Katholieke Basisschool Vlimmeren, onder al haar vormen, op autonome wijze en met geëigende middelen. Bij ontbinding zal het nettoactief besteed worden aan de vzw Katholieke Basisschool Vlimmeren. De vzwTamboerijn fungeerde als bouwfonds dat nodig was om de aankoop van de zo noodzakelijke uitbreiding in 2003 mogelijk te maken. Het is duidelijk dat de overdracht van het schoolbestuur stapsgewijs gebeurde, volgens een duidelijk schema en tijdsbestek, dit alles binnen een wettelijk kader. De vzw Tamboerijn werd ondertussen opgeheven naar aanleiding van de nieuwe wetgeving op de vzw’s.

De schoolraad

Het is een verplicht adviesorgaan door de wet voorgeschreven in alle vrije gesubsidieerde scholen. De schoolraad is geen vzw en bestaat uit afgevaardigden van de leerkrachten, de ouders en de lokale gemeenschap. Op dit ogenblik is de schoolraad samengesteld als volgt: Dirk Van Herbruggen, voorzitter, Eva Laureyssens, Pedro Gers, Rudi Wouters, Jef Goris en Frieda Nelen. De schoolraad vergadert driemaal per schooljaar. Naast de schoolraad bestaat er ook nog een “lokaal overlegcomité” (LOC), dat uit een afvaardiging van het personeel bestaat en dat vijf maal per jaar overleg pleegt met het schoolbestuur over mogelijke discussiepunten.

Het schooltijdschrift ‘Triangeltje’

In november 1997 verscheen het nummer 1 van het schooltijdschrift Triangeltje, dat ondertussen aan zijn negende jaargang toe is. Waar het eerste nummer 20 blz. info kon aanbieden, is dit uitgegroeid tot ongeveer 50 blz.per editie. Het spreekt voor zich dat deze verzamelde lectuur een spiegel is van het hedendaagse schoolleven. Het zal voor de komende generatie beslist eenvoudiger zijn om zich een beeld te vormen van de schoolwerking bij het begin van de 21ste eeuw aan de hand van het schooltijdschrift. De diverse leerjaren zelf worden intens betrokken bij de samenstelling van het blad. Het tijdschrift is vooral een getuigenis van de kindvriendelijkheid van de school. Via verslaggeving van verschillende school- of klasactiviteiten kan de lezer zich een bijzonder goed beeld vormen van de huidige schooltrends of het leven op school. Via de digitale fotografie is de weergave van zoveel activiteiten echt eenvoudig geworden.

Katholieke Basisschool Triangel in de 21ste eeuw

De tijd dat alle schoolbriefwisseling met pen en inkt in een boek moest ingeschreven worden is lang voorbij. In alle geledingen van de basisschool heeft het computertijdperk zijn intrede gedaan. In 1999 werd op 31 maart ‘het rivierenproject’ voorgesteld, of m.a.w. de introductie van de computer in de klas. De leerlingen leerden via pc en internet e-mailen met de vrije basisschool van Sint-Dympna in Geel. Op 1 juni 2003 schonk de vzw Worstenfeesten 15 computers ter vervanging van de oude. Sinds het krokusverlof 2006 is internet eveneens beschikbaar in alle klaslokalen. De website van de school is trouwens: www.kbtriangel.be .

Reeds bij de inschrijving van kleuters of leerlingen wordt een schoolbrochure met schoolreglement overhandigd met duidelijke instructies en informatie die nodig is om zich hier thuis te voelen. Een jaarplanner, samen met alle adressen van het schoolbestuur, het personeel, het oudercomité en de schoolraad zijn zeer nuttige en handige steuntjes, meer dan 30 blz.info die een antwoord geeft op al de vragen van een nieuwkomer.Via een jaarplanner, maandprikkers en weekoverzichten kunnen zowel ouders als leerkrachten elke activiteit voorbereiden en volgen. Een agenda met de steeds weerkerende zwembeurten, de kinderredactieraad voorhet schooltijdschrift en het schoolparlement leert ook de leerlingen leven met een dagorde. Opmerkelijk in de week- en maandplanners zijn de groepsmomenten, zeer geïnspireerd door een christelijke benadering:een Marialied in de meimaand, de voorbereiding tot de eerste communie, de advents- en paasbeleving, boetevieringen en klasmissen zijn hier de normaalste zaak van de wereld. Katholieke basisschool, de vlag dekt werkelijk de lading.

In het schooltijdschrift ‘Triangeltje’ lezen wij de verslagen over een scholenveldloop, dierendag, herfstwandeling, lessen dactylo, sportdag in de Lilse Bergen, milieuzorg op school, verkeersproject, schoolparlement, langlaufen in Butgenbach, bosklassen, Maasklassen, grootoudersfeest, toneelvoorstelling, verkeerspark, ‘vrouwkensdag’ van de Sint-Sebastiaans-gilde, studiereis naar Brussel, voordracht drugpreventie, deelname aan‘Pennenzakkenrock’, enz. Een diversiteit aan organisaties, die in schril contrast staan met het schoolbezoek van pakweg 50 jaar geleden.

Bij de schooldoorlichting tijdens het schooljaar 2002-2003 kreeg de school van de Inspectie Basisonderwijs een zeer gunstig rapport.Tijdens het doorlezen van een 15 blz. tellend ‘Rapport schooldoorlichting’ in het schooljaar 2002-2003, opgesteld door de Inspectie Basisonderwijs,blijkt vooral de positieve conclusie die aan de onderwijskwaliteit van de Vlimmerse school verbonden wordt: “De school profileert zich als een katholieke dorpsschool, waarbij ze toch ruimte laat voor een instroom van leerlingen met een andere levensbeschouwing. De school realiseerteen basisvorming als samenhangend geheel. Er is aandacht voor een binding met de wereld van de kinderen, en voor een transferrijk onder-wijs. Zowel op het niveau van de klasgroepen als op het niveau van de school zorgt het schoolteam voor een positief stimulerend klimaat en voor een veilige leeromgeving. De school realiseert een zorgbrede werking en heeft hiervoor degelijke en aangepaste werkwijzen ontwikkeld. De school beschikt over heel wat deskundigheid inzake zorgverbreding en gebruikt deze doelgericht. Alhoewel de school in feite weinig of geen concurrentie kent, doet ze echt inspanningen om haar werk te verduidelijken en zichte positioneren via een sterke gezamenlijke doelgerichtheid. De school beschikt over een sterk intern leiderschap, tevens een groot vermogen tot communicatie en overleg. Het schoolteam getuigt van een grote professionele draagkracht en is sterk vernieuwingsbereid.”

Het is werkelijk ondoenbaar om in enkele bladzijden weer te geven hoe een moderne scholengemeenschap in 2006 functioneert. Het is zeker een feit dat een scholengemeenschap met zijn tijd mee moet evolueren. De opvoeding van de kleuters en leerlingen naar de volwassenheid en naar hun plaats in de maatschappij is trouwens de opdracht van de school.

Mijlpalen

In deze historiek over 100 jaar vrij onderwijs is de komst van de zusters annonciaden van Huldenberg in 1906 beslist een mijlpaal in de geschiedenis van Vlimmeren. Zuster Alida (Engels) was dan wel de eerste moederoverste, maar ze had tot 1915 met 80 kleuters beslist haar handen vol.Haast terzelfder tijd werd een nieuw gemeentehuis en een nieuwe pastorie gebouwd. Een jaar na de schuttersvereniging Moed en Volharding werd eveneens de fanfare van Vlimmeren opgericht in 1907, en ook daarin had pastoor Van Menxel een vinger in de pap. Vlimmeren ontwaakte.

Foto33

Het personeel tijdens het schooljaar 2005-2006.
Eerste rij: Edith Van Haeren, Inge Wils (interim voor Magda Soetemans), Chris Van de Mierop, Nadine Vos.
Tweede rij: Tine Van den Broeck (interim voor Katleen Pluym), Rudi Wouters, Els Verhulst (interim voor Rolf Van Eekert), Suzy Bertels, Julia Verstricht, SigridHennaert, Ellen Van de Weyer.
Derde rij: Pascale Cabanier, Monnik Wuyts, Hilde Ravijts, directeur Jo Boenders, Leo Pelckmans, Pedro Gers, Hilde Van Looveren.
Vierde rij: Tinne Janssen, Els Jansen.

Een tweede mijlpaal was zeker de viering van 50 jaar zusters annonciaden in Vlimmeren op zondag 11 augustus 1957. Zuster Madelberta (Marguerite VanCamp) was schoolhoofd en moederoverste. Het was een echte parochiale viering zoals die vijftig jaar geleden nog kon plaatsvinden, met fanfare, de meeste Vlimmerse verenigingen, veel volk, versierde en bevlagde straten en met drie priesters aan het altaar. Algemene overste moeder Lutgardis van Huldenberg was aanwezig, evenals de volledige gemeenteraad en het onderwijzend personeel van de Vlimmerse gemeenteschool. Een plechtige mis om 10 uur en een lof met Te Deum brachten allen samen om vooral te danken voor 50 jaar samenwerking. Een ontvangst op het gemeentehuis en na het lof in de schoolvilla bracht sfeer onder de genodigden. Meester Moelans was feestredenaar, met een korte historiek over 50 jaar zusters annonciaden in Vlimmeren. Burgemeester Voordeckers kon aankondigen dat er in de gemeente een geldinzameling had plaatsgevonden waarmee een volledige klas van de bewaarschool van nieuwe meubels kon voorzien worden. Pastoor Derboven dankte in naam van de zusters.

Foto34Katholieke basisschool Triangel 2005-2006

Een derde mijlpaal vond plaats op zaterdag 15 oktober 1988 met Cor Vanherck (Vlimmeren) als directrice. Nadat eind november 1987 nieuwe bouwwerken gestart waren in de tuin van het klooster, konden drie nieuwe klaslokalen, een eetzaal en een turnzaal in gebruik genomen worden in mei 1988. Na een plechtige eucharistieviering om 15.30 uur in de St.Quirinuskerk vond de inwijding van de lokalen plaats, gevolgd door een receptie en feestmaal.

Een vierde mijlpaal vond plaats op donderdag 18 juni 1998. Toen werd de schoolgemeenschap Katholieke Basisschool Triangel door de zustercongregatie overgedragen aan het plaatselijk schoolbestuur, dat van dan af volledig bestond uit mensen van de lokale gemeenschap. Er was een eucharistieviering om 13.30 uur, waarna schoolbestuur, leerkrachten en leerlingen een passende hulde brachten aan de zusters. De zusters Schryvers (algemene overste afkomstig uit Zoersel) en Brants vertegenwoordigden de congregatie. Stef De Boeck (uit Kasterlee) was op dat ogenblik directeur van de school.

De vijfde mijlpaal is wel de kaap van de 100-jaarviering in 2006 met Jo Boenders (Oostmalle) als directeur. Diverse feestelijkheden werden tijdens het ganse jaar 2006 voorzien. Op zaterdag 20 mei 2006 vond het schoolfeest plaats met een grootse tentoonstelling van foto’s uit de oude doos. Op maandag 26 juni 2006 vierden het oudercomité en de schoolkinderen het 100-jarig bestaan. Op vrijdag 22 september 2006 werd een dankmis opgedragen, gevolgd door een academische plechtigheid voor genodigden in de parochiezaal van Vlimmeren. Ten slotte zal op zaterdag 21 oktober 2006 een volksfeest plaatsvinden in de Hoogstraat, samen met de wijken en vele verenigingen, een waardige afsluiter voor een 100-jarige.

Ik dank algemene overste zuster Schryvers en zuster Brants van de zusters annonciaden van Huldenberg, archivaris zuster Denise Van Deuren, zuster Miet Van der Schoot, August Aerts, voorzitter van het schoolbestuur, directeur Jo Boenders en al mijn gesprekspartners die deze bijdrage hebben mogelijk gemaakt.


  1. Jan OOSTVOGELS, De zusters annonciaden van Huldenberg, in De VlierbesXIV (1992), p. 77-90.
  2. Jan OOSTVOGELS, 70 Jaar schoolvilla Madonna, kinderopvangcentrumLentekind, in De Vlierbes V (1983), p. 86-102.
  3. Florent BOSCH, Het godsdienstige en het sociaal-economische leven te Vlimmeren in de tweede helft van de 19de eeuw, in De Vlierbes XXII (2000), p.131-206
  4. Joannes Petrus Hofkens, °Merksplas 27.10.1858 - Vlimmeren 13.12.1942
  5. Jan OOSTVOGELS, Bakersvrouwen te Vlimmeren, in De Vlierbes VIII (1986),p.25-38.
  6. Florent BOSCH, Burgerlijk Vlimmeren in de tweede helft van de 19de eeuw,in De Vlierbes XXI (1999), p. 130-131.
  7. Florent BOSCH en Jan OOSTVOGELS, Geboren te Vlimmeren, EH Jan-BaptistVan Roey, in De Vlierbes X (1988), p. 155-160.
  8. Uit het boek der 'Stichtingen' , Archief Keyhof, Stroobantsstraat 79, Hulden-berg.
  9. Vanaf 1921 gingen de jongens in het eerste studiejaar naar de gemeentelijkejongensschool, waar Jan Hofkens in 1924 werd opgevolgd door August Spruyt,bijgestaan door meester Alfons Moelans in een tweede klas sinds 1921
  10. F. Herwig JANSEN, Rapport van pastoor Snels en pastoor Van Menxel overBeerse en Vlimmeren in de Eerste Wereldoorlog, in De Vlierbes XXVI (2004),p. 215-238.
  11. Miet VAN DER SCHOOT en Denise VANDEUREN, in Fragmenten uit de geschie-denis van de zusters Annonciaden van Huldenberg. Bundeling van artikelsin Informatieblad 2003- 2004.
  12. Florent BOSCH en Jan OOSTVOGELS, Bijdrage tot de geschiedenis van depastorie te Vlimmeren, in De Vlierbes III (1981), p. 57-63.
  13. -
  14. Zuster Quintina, Josephina Porto-Carrero 90 jaar, in Driemaandelijks contactblad van De Vlierbes, nr. 92 (februari 2003), p.8.
  15. Zuster Gerda (Maria Van de Voorde) verbleef niet in het klooster van Vlimmeren, maar kwam dagelijks van haar verblijfplaats in Wijnegem of St.-Antonius-Zoersel naar Vlimmeren gedurende 21 jaar.
  16. Zuster Lucentia (Augusta Smans) trad in het klooster op 8 september 1950.Ze behaalde in 1956 haar diploma van kleuteronderwijzeres in Wijnegem.Ze werkte vier jaar in een kinderkribbe, terwijl ze in Antwerpen verbleef. Gedurende 10 jaar was ze kleuteronderwijzeres op het Kiel in Antwerpen. In1969 verhuisde ze naar Balen en in 1970 kwam ze op Lentekind in Vlimmeren terecht. Tot haar pensionering in 1991 gaf ze kleuteronderwijs op Lentekind.Sinds 1976 verblijft ze in het Vlimmerse klooster tot op heden, samen met haar zuster Ivonne Smans. Zij kwam dus niet in het vrij onderwijs van Vlimmeren terecht.
  17. Zuster Lucida (Ivonne Smans) deed haar intrede bij de zusters annonciaden op 20-jarige leeftijd op 08.09.1954. Ze behaalde haar diploma van kleuterleidster in Wijnegem op 25.06.1960. Ze werd benoemd tot kleuterleidster in Kessel-lo en verhuisde in 1962 naar Zwaneven in Oud-Turnhout. In 1978 werd ze overgeplaatst naar Merksplas, waar ze vijf jaar kleuteronderwijzeres was. Op 31.08.1983 kwam ze naar haar geboortedorp Vlimmeren, waar ze kleuteronderwijs gaf tot 01.12.1993. Ze was meteen de laatste zuster die in Vlimmeren uit het vrij onderwijs stapte. Sindsdien verblijft ze nog steeds in het klooster te Vlimmeren.
  18. Een klooster... een school, Heemkundekring Marcblas, 1991.
  19. Jan OOSTVOGELS, Geboren te Vlimmeren, Zr. Chrysologa - Leontine Van derSchoot, in De Vlierbes XVI (1994).
  20. Jan OOSTVOGELS, Geboren te Vlimmeren, Zr.Gerulfa - Louisa Jansen, in DeVlierbes XX (1995).
  21. Jan OOSTVOGELS, Geboren te Vlimmeren, Zr. Egberta - Amelia Bastiaanse,in De Vlierbes XV (1993).
  22. Jan OOSTVOGELS, Jeugdbeweging BJB-KLJ in Vlimmeren, in De Vlierbes XXIII(2001), p. 141.
  23. Jan OOSTVOGELS, Jeugdbeweging BJB-KLJ in Vlimmeren , in De Vlierbes XXIII(2001), p. 142.
  24. Jan OOSTVOGELS, Geboren te Vlimmeren, Zr. Emila - Leonia Rombouts, inDe Vlierbes XXV (2003).
  25. Jan OOSTVOGELS, Meester Alfons Moelans 1901-1990, hoofdonderwijzer te Vlimmeren, in De Vlierbes XX (1998), p. 87-114.
  26. Fotoboek Beerse-Vlimmeren, De Vlierbes, 1991, p. 356.